Ἡ Ἀγγλικὴ κυβέρνησις πρός ἂγραν ἑλληνικῶν χειρογράφων

Καὶ τριγύριζαν ἀνενόχλητοι οἱ ἀπὲσταλμένοι καὶ οἱ “περιπατητές” στὴν Ἑλληνικὴν Γῆν καὶ μάζευαν τοὺς πνευματικοὺς καρποὺς τῶν προγόνων μας. Ἠσίοδος, Σοφοκλῆς, Ἀριστοτέλης, Γαληνός….. Καὶ τὰ ἀδηφάγα μουσεῖα τὴς Εὐρώπης στολίζονταν γιορτινὰ μὲ κλεμμένη λάμψη ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα…

Ἀθηνᾶ, ἀρ. φύλ. 2748, 04.03.1859

Ἡ Ἀγγλικὴ κυβέρνησις εἶχε πέμψει πρό τινος καιροῦ εἰς τὴν Ἀνατολὴν τὸν ὑποβιβλιοθηκάριον τῆς ἐν Ὀξωνίᾳ βιβλιοθήκης νὰ ἀναζητήσῃ ἀρχαῖα χειρογράφα εἰς τὰς ἐν αὐτῇ ἔτι ὑπαρχούσας βιβλιοθήκας· Ὁ Ἄγγλος οὗτος ἐπανελθὼν ἐκ τῆς περιοδείας, ἐδημοσίευσε κατὰ τὸ ἤδη λῆξαν ἔτος ἐν Λονδίνῳ μακρὰν ἔκθεσιν, ἐν ᾗ λέγει ὅτι ἐπεσκέφθη πλέον τῶν 50 βιβλιοθηκῶν ἐν διαφόροις τῆς Ἀνατολῆς χώραις, ἐν μοναστηρίοις, ἐκκλησίαις, ἰδιωτικαῖς οἰκίαις καὶ ἐν τοῖς παλατίοις τῆς Κωνσταντινουπόλεως.

Ὁμολογεῖ ὅτι πανταχοῦ ὑπεδέχθησαν αὐτὸν φιλοφρόνως οἱ κάτοικοι, οὐδεὶς ὅμως ἠθέλησε νὰ πωλήσῃ αὐτῷ χειρόγραφα, ὅσον πλεῖστα χρήματα καὶ ἂν ὑπεσχέθη αὐτοῖς. Μόνον ἐν τῇ νήσῳ Μήλῳ κατώρθωσε ν’ ἀγοράσῃ παρ’ ἰδιωτῶν χειρόγραφά τινα τοῦ Ι΄ μ. Χ. αἰῶνος.

Ἡ ἐν τῇ ἐκθέσει αὐτοῦ περιγραφὴ τῶν χειρογράφων, ἅπερ εἶδε καὶ ἀνέγνωσεν ἐν Αἰγύπτῳ, Συρίᾳ, Παλαιστίνῃ, Κωνσταντινουπόλει καὶ Ἑλλάδι, εἶναι μακρὰ καὶ ἀκριβής. Ἐξ αὐτῆς γίνεται δῆλον ὅτι τὰ πλεῖστα τῶν χειρογράφων τούτων ἀνήκουσιν εἰς τὸν μέσον αἰῶνα καὶ εἰσὶν ἐκκλησιαστικά· ὀλίγα δέ τινα ἀρχαίας ἐποχῆς καὶ ἑλληνικά.

Ἐν Ἀλεξανδρείᾳ λέγει ὁ Ἄγγλος ὅτι ἐπεσκέφθη δύο βιβλιοθήκας καὶ τὴν τοῦ Πλουτάρχου, εὑρὼν 400 – 500 χειρόγραφα, ἐν οἷς καί τινα τοῦ Ἡσιόδου, Σοφοκλέους, Δημοσθένους, Ἀριστοτέλους, Γαληνοῦ καὶ ἄλλων ἀρχαίων συγγραφέων. Ἔτι δὲ ἐπεσκέφθη καὶ ἄλλας βιβλιοθήκας ἐν Καΐρῳ, Ἱεροσολύμοις, ἐν τῷ μοναστηρίῳ τοῦ ἁγίου Σάββα, ἐν Πάτμῳ, Κρήτῃ, ἐν τοῖς παλατίοις τῶν Σουλτάνων, ἐν ἁγίῳ Ὄρει καὶ ἀλλαχοῦ.

Ἐν Κωνσταντινουπόλει εὗρε πλέον τῶν εἴκοσι χειρογράφων, Ὁμήρου, Ἡσιόδου, Πινδάρου, Ἀριστοτέλους. Ὡσαύτως καὶ ἐν Ἱεροσολύμοις χειρόγραφα τῆς Ὁμήρου Ἰλιάδος, τοῦ Ἡροδότου, Ξενοφῶντος, Δημοσθένους, Ἱπποκράτους, Εὐριπίδου καὶ ἄλλων.

Περὶ δὲ τῆς ἐν Πάτμῳ βιβλιοθήκης τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου παρατηρεῖ ὁ Ἄγγλος, ὅτι
εἶναι πλουσία χειρογράφων, ἅτινα καὶ λίαν ἀρχαῖα εἰσὶ καὶ καλῶς γεγραμμένα.
Ἐκ τῶν ἐνταῦθα τηρουμένων ἑλληνικῶν χειρογράφων διακρίνονται, λέγει, αἱ τοῦ Διοδώρου ἱστορίαι ἀπὸ τοῦ ΙΑ΄. μέχρι τοῦ ΙΣΤ΄. βιβλίου ἐπὶ περγαμηνοῦ χάρτου τοῦ Ι΄. μ. Χ. αἰῶνος, αἱ τοῦ Σοφοκλέους τραγῳδίαι, Αἴας καὶ Ἠλέκτρα τοῦ ΙΕ΄. αἰῶνος καὶ ἡ φυσικὴ Παύλου τοῦ Αἰγινήτου τοῦ ΙΓ΄. αἰῶνος.

Δημοσιεύοντες τὴν βραχεῖαν ταύτην σύνοψιν τῆς ἐκθέσεως τοῦ Ἄγγλου περιηγητοῦ πρὸς γνῶσιν τῶν παρ’ ἡμῖν λογίων, δὲν δυνάμεθα νὰ μὴ ἐκφράσωμεν τὴν λύπην ἡμῶν, βλέποντες ὅτι ἐν τῇ ἐλευθέρᾳ Ἑλλάδι μόνῃ τῶν τῆς Ἀνατολῆς χωρῶν ἠδυνήθη ὁ Ἄγγλος νὰ πείσῃ Ἕλληνας νὰ πωλήσωσιν αὐτῷ χειρόγραφα, ἐν ᾧ οἱ τῆς Ἀνατολῆς χριστιανοὶ καὶ ὀθωμανοὶ κατεφρόνησαν τὰς λίρας αὐτοῦ, δείξαντες τῷ ξένῳ ὅτι γινώσκουσι καὶ αὐτοὶ νὰ ἐκτιμῶσι τὴν ἀξίαν τῶν κειμηλίων τούτων τῆς ἑλληνικῆς ἀρχαιότητος.

Δὲν κατακρίνομεν τὴν Ἀγγλικὴν κυβέρνησιν, διότι ἐξακολουθεῖ νὰ γυμνώνῃ τὴν ἡμετέραν χώραν καὶ αὐτῶν τῶν ἔτι ὑπολειπομένων ὀλίγων χειρογράφων, ἐξεναντίας μακαρίζομεν τοὺς Ἄγγλους ὅτι ἀποκτῶσιν ὁσημέραι τῇ ἐπιμελείᾳ τῆς κυβερνήσεώς των νέους θησαυρούς, οἵτινες μένοντες εἰς χεῖρας ἰδιωτῶν καὶ ἡμιμαθῶν, ἢ εἰσὶν ὅλως ἄχρηστοι ἢ ταχέως ἀφανίζονται καὶ ἀπόλλυνται, ἀλλὰ λυπούμεθα ὅτι παρ’ ἡμῖν οὐδεμία φροντὶς τῶν τοιούτων ὑπάρχει, ὡς ἂν εὑρισκόμεθα ἔτι εἰς τοὺς πρὸ τῆς ἐπαναστάσεως χρόνους τῆς ἀμαθείας καὶ πτωχείας.

Βιβλιοθήκην πολύτομον ἀπεκτήσαμεν ἤδη καὶ καθ’ ἑκάστην πλουτίζομεν αὐτὴν διὰ νέων δωρεῶν καὶ ἀγορᾶς μὴ ὑπαρχόντων βιβλίων· ἀφίνομεν ὅμως νὰ ἐξέρχωνται κρύφα τῆς πατρίδος καὶ μνημεῖα τῆς τέχνης καὶ χειρόγραφα, πωλούμενα παρὰ τῶν ἰδιωτῶν εἰς τοὺς ξένους. Ὁ νῦν καιρὸς καὶ ἡ τοῦ ἔθνους ἀξιοπρέπεια ἀπαιτοῦσι νὰ παύσῃ τὸ ἐμπόριον τοῦτο, καὶ ὁ διέπων τὰ τῆς Παιδείας ὑπουργὸς Κ. Χριστόπουλος νὰ ὁρίσῃ ἐν τῷ προϋπολογισμῷ τοῦ ἰδίου ὑπουργείου καί τι ποσὸν πρὸς ἀγορὰν ἀρχαιοτήτων καὶ χειρογράφων.

Διότι νῦν οὐδεὶς τολμᾷ οὐδὲ θέλει νὰ γνωστοποιήσῃ εἰς τὴν κυβέρνησιν, ὅτι ἔχει τι ἀρχαῖον πρὸς πώλησιν, γινώσκων ὅτι πρὸς ἀγορὰν τοιούτων χρήματα δὲν ὑπάρχουσι, καὶ ὅτι ἀπίθανον δὲν εἶναι νὰ στερηθῇ ἄλλως τῆς ἰδιοκτησίας αὐτοῦ· ὅθεν προτιμᾷ νὰ πωλῇ ὅ,τι τοιοῦτον ἔχει κρυφίως εἰς τοὺς ξένους πρὸς αἶσχος αὐτοῦ τε καὶ τῆς πατρίδος. Τούτου ἕνεκα ἀναγινώσκομεν μετὰ λύπης ἐν ταῖς εὐρωπαϊκαῖς ἐφημερίσιν, ὅτι τὰ ἐκεῖ Μουσεῖα ἀποκτῶσι καθ’ ἑκάστην νέας παντὸς εἴδους ἀρχαιότητας ἐξ Ἑλλάδος προερχομένας…

Ἡ ἐφημερίς Ἀθηνᾶ εἶναι ἀπὸ τὴν ψηφιοθήκη τοῦ Ἀριστετελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
ΑΝΙΧΝΕΥΤΕΣ