Σπάσε το ρόδι και κρέμασε την αγριοκρεμμύδα

«Πάει ο παλιός ο χρόνος ας γιορτάσουμε παιδιά και του χωρισμού ο πόνος ας κοιμάται στην καρδιά. Καλή χρονιά, χρονιά πολλά, χαρούμενη χρυσή Πρωτοχρονιά…», αυτοί είναι οι στίχοι του τραγουδιού που έχουμε όλοι τραγουδήσει, αποχαιρετώντας τον παλιό το χρόνο, και περιμένοντας να «μπει» ο καινούριος, με όνειρα, προσδοκίες κι ευχές.

Κάθε πρωτοχρονιά, αιώνες τώρα, τα σπιτικά προετοιμάζονται για να υποδεχτούν το νέο έτος κρατώντας τις παραδόσεις. Αν και κάθε τόπος έχει τα δικά του ήθη και έθιμα, δεν υπάρχει σπίτι που να μην τηρεί το “ποδαρικό”, το σπάσιμο του ροδιού και – στην Κρήτη ιδιαίτερα – το «κρέμασμα» της αγριοκρεμμύδας ή ασκελετούρας.
 
Το “ποδαρικό” πάντα με το δεξί , “παντρεύεται” με το σπάσιμο του ροδιού, ένα έθιμο που λέγεται ότι κρατά τις ρίζες του από την Πελοπόννησο.
Τα παλαιότερα χρόνια, για την αποφυγή «παρατράγουδων», tο ποδαρικό το έκανε πάντα ο νοικοκύρης του σπιτιού ή μέλη της ίδιας οικογένειας, συνήθως ο πρωτότοκος, αμέσως μετά την αλλαγή του χρόνου.
Έβγαινε από το σπίτι, πριν αλλάξει ο χρόνος κι έμπαινε μέσα αμέσως μετά την αλλαγή, εκφράζοντας τις καλύτερες ευχές για ευημερία, υγεία, και καλοτυχία.
«Έσπαγε» το ρόδι, χτυπώντας το, με δύναμη στο έδαφος, για να γεμίσει το σπίτι τους σπόρους της αφθονίας και της καλοτυχίας.
Σύμβολο γονιμότητας, το όμορφο αυτό φρούτο, που θεωρείται ότι φέρνει τύχη, σε πολλές θρησκείες και πολιτισμούς.
Σε άλλα μέρη μαζί με το ρόδι, έβαζαν στο σπίτι ένα πέταλο αλόγου, που θεωρείται ότι φέρνει και αυτό τύχη και προσκαλεί την ευτυχία στο σπίτι.
Προφυλάσσει από την κακή ενέργεια ενώ πρέπει να κρεμιέται πίσω από την πόρτα με το άνοιγμα προς τα επάνω. Τυχερό μάλιστα θεωρείται αν βρείτε πέταλο -κατά τύχη- που να έχει 7 τρύπες (4+3).
Σύμφωνα με άλλα έθιμα, οι νοικοκυραίοι άνοιγαν τα παράθυρα για να «φύγει» ο κακός ο χρόνος και να μπει ο καινούριος, και τις βρύσες του σπιτιού, για να “ρέει” αφθονία. Άλλοι πέταγαν και χρήματα μέσα στο σπίτι.
Εκτός από τον νοικοκύρη καλό θεωρείται το ποδαρικό να το κάνει και ένα μικρό παιδί. Και αλίμονο σε όποιον τύχαινε να κάνει ποδαρικό και να μην πήγαινε «καλά ο χρόνος»! “Βούκινο‘ γινόταν στο χωριό και τον απέφευγαν όλοι – τουλάχιστον εκείνη την πρώτη ημέρα.
Η αγριοκρεμμύδα ή ασκελετούρα στην Κρήτη
Οι προληπτικοί στην Κρήτη πιστεύουν ιδιαίτερα ότι το άγριο ογκώδες κρεμμύδι, προλαμβάνει «τις κακές γλώσσες» μην μπουν στο σπίτι ή στο κατάστημα και το κυριότερο, δίνει μακροζωία στο σπιτικό και στην επιχείρηση. Και ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, νιώθει βέβαιο ότι η ανάρτηση της αγριοκρεμμύδας, όπως είναι γνωστή στο νησί, τους παρέχει προστασία «από τα δυο κακά».
Βέβαια, αυτή την πρόληψη τη βρήκαν οι νεότεροι από τους παλαιότερους της οικογένειας, και συνεχίζουν. Ο Δημήτρης Καλλιτσουνάκης στο Κάτω Βαλσαμόνερο Ρεθύμνου, επί σειρά ετών κοινοτάρχης στον τόπο του, κάθε χρόνο βλέπει τους συγχωριανούς του, αλλά και άλλους κατοίκους γειτονικών χωριών και πόλεων να επιμένουν στην τήρηση του εθίμου.
Λέει σχετικά: «Την αγριοκρεμμύδα εδώ και στα άλλα χωριά τη βρίσκεις ως ασκελετούρα. Στις πόλεις της Κρήτης την πουλάνε άνθρωποι από χωριά που τη βρίσκουν και κάποιοι άλλοι τη δίνουν ως… πρωτοχρονιάτικο δώρο! Στο χωριό μας, εμείς βρήκαμε το έθιμο από τους γονείς μας και το μεταδίδουμε στα παιδιά και τα εγγόνια μας. Είναι καθαρά κρητική συνήθεια, που δεν σβήνει όσα χρόνια και να περάσουν.
Όσοι την τοποθετούν στα σπίτια ή τα μαγαζιά τους πιστεύουν ότι προστατεύονται από τα κακά στόματα και εξασφαλίζουν μακροζωία.
Από τότε που γνώρισα τον κόσμο θυμάμαι το έθιμο και ο συμβολισμός της είναι διπλός: Για μεν τους μοχθηρούς να «καούν» στη γλώσσα από το φυτό, όταν θα πουν κάποιες άδικες κουβέντες, για δε τον νοικοκύρη ή το μαγαζάτορα να παραμένει στεριωμένο για πολλά χρόνια το σπίτι ή η επιχείρησή του. Να έχει δηλαδή πολλά χρόνια επιβίωσης η οικογένεια και ο επαγγελματίας, όπως έχει και το φυτό που αντέχει στο χρόνο και χωρίς νερό ή περιποίηση…»
MadeinCreta