Ἐλευθερία στή δουλειά τοῦ Σαράντου Ἰ. Καργάκου*

 

Ἀπίστευτο κι ὅμως ἀληθινό! Κατά παράβαση παγίων ἀρχῶν ὑγιεινῆς, παρακολούθησα τή συζήτηση σέ ἐπίπεδο πολιτικῶν ἀρχηγῶν τῆς 30ῆς Μαρτίου 2015 ὥς τό τελευταῖο λεπτό. Τέτοια ἀντοχή! Φίλοι μου γιατροί μοῦ ἔλεγαν τις ἑπόμενες μέρες «Φτοῦ νά μή βασκαθεῖς»! Εὐτυχῶς, ἔχω πάντα μαζί μου χαρτομάντιλα...

Ἤπια τό ποτήρι τῆς πικρῆς ἀπογοητεύσεως «μέχρι τρυγός», ὅπως ἔλεγαν οἱ παλαιοί. Καί κατά τά ξημερώματα, ὕστερα ἀπό σκέψεις πολλές καί ἄκρως θλιβερές ἦλθε στή μνήμη μου ἕνα περιστατικό, πού εἶχα διαβάσει σέ πολύ παλαιό καιρό. Ἐπειδή πιθανῶς νά μήν τό ἐνθυμοῦνται οἱ ἀναγνῶστες τῆς «Ἑστίας», τό ξαναγράφω:

     – Μιά νύχτα σκοτεινή στό σκοτεινό καί τήν ἡμέρα Λονδίνο ἕνας ἄνθρωπος ἑτοιμαζόταν νά κάνει βουτιά ἀπό μιά μεγάλη γέφυρα στόν Τάμεση. Ἕνας ἀστυφύλακας πού παρακολουθοῦσε τίς κινήσεις του, ἔσπευσε καί τόν ἔπιασε τήν τελευταία στιγμή. Κι ἀφοῦ τόν ἠρέμησε, τόν ρώτησε:

     – Τί πᾶς νά κάνεις, χριστιανέ μου;

     – N᾽ αὐτοκτονήσω, εἶπε ὁ ἄλλος.

     – Μά γιατί;

     – Γιά τήν κατάσταση, εἶπε ὁ παρά λίγο αὐτοκτόνος.

     – Δέν ἔχεις δίκιο τοῦ εἶπε ὁ ἀστυφύλακας. Ἡ ζωή εἶναι ὡραία, ὅλα τά πράγματα πᾶνε καλά καί ἡ κατάσταση καθημερινά βελτιώνεται...

Ἄρχισε μιά ἤρεμη συζήτηση καί μετά ἀπό μισή ὥρα ἔκαναν καί οἱ δύο βουτιά ἀπό ψηλά στόν Τάμεση!

Ὑποθέτω ὅτι ἔγινε κατανοητό τό τί θέλω νά πῶ. Δέν φτάνει πού ἡ κατάσταση εἶναι χάλια, ἔχουμε καί τίς συζητήσεις στή Βουλή πού τήν κάνουν πιό χάλια. Τί συζητήθηκε;

Οὐδείς κατανόησε. Ἁπλῶς, κατανοήσαμε τό γιατί συζητήθηκε. Δέν πρόκειται γιά τό «γιαγνίς ὀλντού» «κουβέντα να γίνεται» τῶν γειτόνων μας ἐξ Ἀνατολῶν, πρόκειται γιά σχεδιασμό κι ἐφαρμογή μιᾶς μικροπρεποῦς καί μικροπολιτικῆς στρατηγικῆς: Νά παραταθεῖ τό προεκλογικό κλῖμα. Νά μην ὑπάρχει πουθενά συναίνεση. Νά ἰσχύει τό ἐπί δεκαετίες ἐπιβαλλόμενο: ρήξη γιά τή ρήξη. Σέ τί διαφωτιστήκαμε; Τί το καινούργιο ἀκούσαμε;

Ἀγαπῶ, ὡς δάσκαλος ἐπί μία ζωή, τούς νέους καί θέλω να φθάνουν ψηλά. Γιατί ἐλπίζω ὅτι μπορεῖ νά ἀνεβάσουν κι ἐμᾶς ψηλά. Ὄχι ὅμως καί νά μᾶς γκρεμίσουν. Ὅπως εἶχα ὑποσχεθεῖ, ἔναντι τοῦ κ. Τσίπρα ἐπί τόσες ἡμέρες δέν ἄσκησα ἀρνητική κριτική. Τό βράδυ ὅμως τῆς 30ῆς Μαρτίου με ἀπογοήτευσε. Ἔχει ἀρχίσει νά γερνᾶ προώρως.

Τί καινούργιο μᾶς εἶπε; Τί ἀπ᾽ ὅσα εἶπε εἶχε νεανικό παλμό;

Αὐτά πού πρότεινε μ᾽ ἐκεῖνο τόν μινιμαλιστικό καί μονότονο τρόπο προφορᾶς, τά ἔχουμε ἀκούσει ἄπειρες φορές. Καί πολύ πιό παλιά. Τό πρόβλημα δέν εἶναι ἄν θά πάρουμε καινούργιες δόσεις. Διότι ὅσες κι ἄν πάρουμε, πιό πολύ θά βυθιζόμαστε ὄχι στό νερό ἀλλά στή λάσπη. Μερικοί καί στό βοῦρκο.

Ὅσα μᾶς εἶπε δέν ἔχουν παραγωγική πνοή καί ἀπόδοση.

Ἡ οἰκονομία δέν κτίζεται μέ τό ν᾽ ἀντλοῦμε συνεχῶς δανεικά ἀπό τά ὁποῖα πλουτίζουν ἀνόμως κάποια ἐπιτήδεια τρωκτικά. Ἡ οἰκονομία κτίζεται μέ ἔργα παραγωγῆς σημαντικά.

Δέν ἄκουσα αὐτό πού περιμένω ἐπί ζωῆς Ἐλευθερία στη δουλειά. Καί νά ἐξηγούμαστε: Γράφω δουλειά, ὄχι κλεψιά.

Διότι γι᾽ αὐτή ἐλευθερία ὑπάρχει.

Μπορεῖ στήν Κίνα νά μήν ὑπάρχει πολιτική ἐλευθερία, ὑπάρχει ὅμως ἐλευθερία στήν οἰκονομία. Διότι ἰσχύει ὁ νόμος τοῦ πάνσοφου Τένγκ Σιάο Πίνγκ: Κάν᾽τε ὅ,τι δουλειά θέλετε, ἀρκεῖ νά βγάζετε λεφτά! Διότι τά λεφτά τῶν ἰδιωτῶν δίνουν στό κράτος οἰκονομική ἰσχύ, ἀφοῦ δέν εἶναι ὑποχρεωμένο νά συντηρεῖ μέ δανειακή πολιτική τούς πολίτες του.

Πού γίνονται πολίτες-κοριοί.

Ἔτσι στήν Κίνα ὑπάρχει ἡ μεγαλύτερη ἐργασιακή φαντασία. Κάνουν ὅ,τι μπορεῖ νά φανταστεῖ κανείς. Πουθενά δέν ὑπάρχει τόση ἐργασιακή ποικιλία. Τήν περιγράφω στό βιβλίο μου «Κίνα, ὅπως τήν ἤξερα κι ὅπως τήν εἶδα». Το κράτος δέν στέκεται πάνω ἀπό κάθε κατασκευαστή (π.χ. κουμπιών ἀπό κοχύλι) σάν μπαμπούλας. Ὁ ἰχνογράφος πού μέ τά δάκτυλα σοῦ φτιάχνει ἀπίθανα σχέδια σέ εἰδικό χαρτί, δέν χρειάζεται νά κόβει ἀποδείξεις. Τό σημαντικό εἶναι ὅτι δέν γίνεται βάρος στό κράτος. Δέν ζητᾶ ἀπό τό κράτος. Δεν γίνεται ἐπαίτης στό κράτος, κάτι πού κάνουμε ἐμεῖς καί μετατρέψαμε μιά πάμπλουτη πατρίδα σέ κράτος-ἐπαίτη!

Ὄχι τό κατοχικό δάνειο νά μᾶς ἐπιστρέψουν οἱ Γερμανοί, ὄχι τό κρέας τῶν συγγενῶν μας πού ἔστησαν στό ἀπόσπασμα νά μᾶς πληρώσουν ἀκριβά, ὄχι τούς ἀρχαιολογικούς θησαυρούς πού μᾶς ἔκλεψαν –κι ὄχι μόνον αὐτοί– νά μᾶς ἐπιστρέψουν, δέν πρόκειται νά δοῦμε χαΐρι καί προκοπή, ἄν δέν δοθεῖ ἐλευθερία στή δουλειά. Ὄχι στήν τεμπελιά.

Ἄς ἀκούσω μιά φορά πρίν πεθάνω: «Κανένα κομμάτι γῆς ἀκαλλιέργητο». Τό χωράφι ἀνήκει σέ ὅποιον τό καλλιεργεῖ.

Εἶναι κρίμα ἑκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα εὔφορης γῆς να μένουν ἀκαλλιέργητα, ἐπειδή οἱ ἰδιοκτῆτες ἔχουν πεθάνει ἤ ἔχουν μετοικήσει στό ἐξωτερικό ἤ σέ κάποια μεγαλόπολη στό ἐσωτερικό. Εἶναι κρῖμα γιά νά κάνει ἕνας εὑρηματικός νέος ἐξαγωγή ἑνός προϊόντος ἰδικῆς του παραγωγῆς καί παρασκευῆς, νά χρειάζεται περισσότερο χρόνο γιά τό «βγάλσιμο» χαρτιῶν ἀπ᾽ ὅ,τι γιά τήν παραγωγή ἤ παρασκευή τοῦ προϊόντος.

Θυμᾶμαι στήν πατρίδα μου, ὅταν μᾶς ἔλεγαν στά παιδικά συσσίτια στήν Κατοχή «Νίξ φαΐ», πού σκορπιζόμαστε, ἀνάλογα μέ τήν ἐποχή στό βουνό γιά χόρτα, σαλιγκάρια, ξυλοκέρατα (χαρούπια) ἤ στήν ἀκροθαλασσιά γιά νά μαζέψουμε καβούρια, ἀχιβάδες, πεταλίδες, γαρίδες, κολλατσιές κι ἄλλα θαλασσινά προϊόντα πού, ὅπως ἔχω ξαναγράψει, ὁ Παπαδιαμάντης ὀνόμαζε «χάδια τῆς κοιλιᾶς». Γι᾽ αὐτό σχεδόν κανένα παιδί τῆς δικῆς μου γενιᾶς δέν εἶχε ὄνειρο ζωῆς τό δημόσιο. Θέλαμε –ἐμεῖς τά πεινασμένα τότε παιδιά– νά στήσουμε μιά δική μας δουλειά. Θυμᾶμαι πού μόνο δύο συμμαθητές μου ἔγιναν δημόσιοι ὑπάλληλοι. Καί τούς λυπόμαστε: «Τέτοια παιδιά; Πῶς τό ᾽καναν;».

Ὅταν ἦλθε ἡ στιγμή νά πάρω τήν πολυπόθητη γιά πολλούς σύνταξη (λέξη κατ᾽ ἐμέ ἀπεχθής), ἡ ὑπάλληλος πού προσμέτρησε τά ἔνσημά μου (πολλά παραπάνω ἀπό τό κανονικό), ἔτριβε τά μάτια της γιά τίς δουλειές πού εἶχα ἀσκήσει: Τσαντάς στή γωνία Ἄρεως καί Κλάδου στό Μοναστηράκι, ξυλουργός στό ἐργοστάσιο Φαλιέρου στήν ὁδό Θηβῶν καί ἐμποροϋπάλληλος στά καταστήματα Κολλάρου (ἐπί τῆς Σταδίου· ὄχι στό βιβλιοπωλείο στό γραβατοπωλεῖο) καί Δραγώνα ἐπί τῆς Αἰόλου. Τά δύο πρῶτα ὡς μαθητής καί τό δεύτερο ὡς φοιτητής. Ἀφήνω τήν περισσότερο κερδοφόρα ἰδιότητα τοῦ πλανόδιου λιανοπωλητῆ. Γιά τήν ἰδιότητα αὐτή δέν εἶχα ἔνσημα.

Τί θέλω νά πῶ μέ αὐτό τό προσωπικό ζήτημα, πού δεν εἶναι μόνο προσωπικό. Κάθε παιδί τῆς δικῆς μου γενιᾶς (και μιλῶ κυρίως γιά τά φτωχόπαιδα) ἤξερε τελειώνοντας τό Γυμνάσιο (τότε δέν ὑπῆρχε Λύκειο) νά κάνει πάνω ἀπό δύο δουλειές. Κι ὅσοι εἴχαμε ἐπαφές μέ χωριό, ξέραμε κι ἀπό ἀγροτικές ἐργασίες. Ὅλες αὐτές οἱ ἀπασχολήσεις δέν ἦταν ἐμπόδιο στή μόρφωσή μας. Ἀπεναντίας, χάρη στή δούλεψή μας, ἡ ὅποια μόρφωση γινόταν πιό δυναμική, πιό παραγωγική. Ὁ πιό ἀπείθαρχος καί ἀσυμμάζευτος συμμαθητής μου ἔγινε... ἐφοπλιστής! Καί τελειώσαμε, παρακαλῶ, σέ σχολεῖο-παράγκα, ὅταν τό Αἰγάλεω τότε λεγόταν ἐπισήμως Πυριτιδοποιεῖο καί ἀνεπισήμως Μπαρουτάδικο! Κι ὅμως  -θυμᾶμαι– ἐκείνη τή χρονιά πού δώσαμε ἐξετάσεις στά ΑΕΙ, εἴχαμε ποσοστό ἐπιτυχίας ἴσο μέ αὐτό τοῦ Βαρβακείου. Δύο μάλιστα ἤμαστε καί στήν πρώτη πεντάδα.

Κύριε Τσίπρα, μπορεῖ νά σῶστε τά παιδιά τά μικρότερα ἀπό σᾶς (ἡ δική σας γενιά ἔχει γεράσει προώρως), ἄν τους δώσετε ἐλευθερία ὄχι στήν καταστροφή ἀλλά στήν κατασκευή, στήν παρασκευή, στήν παραγωγή. Μπορεῖτε νά γίνετε –γιά νά ἐκφραστῶ παλαιοαριστερίστικα– μπροστάρης, πρωτολάτης, ἄν πεῖτε στά παιδιά, στά νέα παιδιά: «Δημόσιο γιόκ» ἤ «Νίξ δημόσιος κορβανάς». Καί κάτι πιό ἁπλό: Να πεῖτε ὅτι «τά πτυχία δέν εἶναι προϋπόθεση γιά νά σᾶς δίνει τό κράτος δουλειά. Κάντε μόνοι σας δουλειά». Καί τά παιδιά θά βροῦν μύριους τρόπους γιά νά δημιουργήσουν νέους χώρους ἐργασίας. Ἀρκεῖ νά μήν μπαίνει ἐμπόδιο στό ἔργο τους τό κράτος. Ἀρκεῖ νά μήν ὑπάρχει πάνω ἀπό τό κεφάλι τους ἡ Δαμόκλειος Σπάθη τοῦ «φορατζῆ».

Καί τό κράτος πῶς θά συντηρηθεῖ; Εἶναι κι αὐτό μιά ἀπορία πού ἔχει τή σοφία τῶν στίχων πού ἔχουν ἀποδοθεῖ στο στρατηγό Ντέ λά Παλίς. Μά εἶναι ἁπλό: ὅταν εὐποροῦν οἱ πολίτες, θά εὐπορήσει μέ τούς ἔμμεσους φόρους καί ἡ πολιτεία, πού θά περιοριστεῖ σέ μικρό ἀριθμό –τῶν ἀπολύτως ἀναγκαίων– ὑπαλλήλων. Αὐτή τή στιγμή ἡ μόνη «ἐργασία» πού ἀνθεῖ στήν Ἑλλάδα εἶναι ἡ ἐκτός νόμου δραστηριότητα.

Πού ὄχι μόνο δέν διώκεται, ἀλλά συχνά καί προστατεύεται.

Ὑπάρχουν περιοχές στήν Ἀττική ὅπου τό παραεμπόριο ἀνθεῖ καί ὅπου οὔτε ἀστυνομία οὔτε καί ἐφορία τολμοῦν να μποῦν. Εἶναι περιοχές ἄβατα.

Καί θά κλείσω λέγοντας: Στήν Ἀθηναϊκή Δημοκρατία δέν ὑπῆρχε ἄμεση φορολογία. Ὑπῆρχε ὅμως οἰκονομία. Γι᾽ αὐτό –κι ὄχι μόνο γι᾽ αὐτό– ἔκτισαν Παρθενῶνες. Ἐπ᾽αὐτοῦ ὅμως θά ἐπανέλθουμε.

* www.sarantoskargakos.gr

Εστία 24/4/2015