Στο 2ο [άγνωστο] υπόγειο γερμανικό καταφύγιο της Ραφήνας (εξερεύνηση)

...Η έκπληξη ήταν μεγάλη και η αγωνία ακόμα μεγαλύτερη, όταν αντίκρισα την είσοδο της κατηφορικής στοάς, αλλά και το εσωτερικό της γεμάτο με μπάζα σχεδόν μέχρι την οροφή… Ήμουν σίγουρος όμως ότι στο τέλος της διόδου, θα υπήρχε κάποιο μικρό άνοιγμα που θα μας οδηγούσε στο εσωτερικό των στοών… Είπα στον εαυτό μου: «θα μπω!» και ειδοποίησα τους υπόλοιπους να έρθουν αμέσως στο σημείο όπου βρισκόμουν. Π.Δ...

Στο άρθρο αυτό μπορείτε να δείτε αποκλειστικές εικόνες από την εξερεύνηση του άγνωστου -και 2ου κατά σειρά- υπόγειου καταφυγίου που εντοπίζουμε στην περιοχή της Ραφήνας.

Το πρώτο και γνωστό πλέον καταφύγιο, παρουσιάστηκε στο ιστολόγιό μας στις 1/9/2013, ένα έτος μετά τον αρχικό του εντοπισμό και την πρώτη εξερεύνηση (Οκτώβριος 2012), και μπορείτε να διαβάσετε σχετικά με αυτό αλλά και με την ιστορία της περιοχής πατώντας στον σύνδεσμο: Υπόγειο γερμανικό καταφύγιο Ραφήνας Α΄.

Οι Γερμανοί μάλλον έχουν πάψει να βλέπουν «φαντάσματα» των Ελλήνων από τον πόλεμο του ’40 μετά τις πολιτικοοικονομικές εξελίξεις των τελευταίων ετών στη χώρα μας. Όμως την περασμένη Κυριακή, είμαι σίγουρος ότι αν υπήρχαν φαντάσματα Γερμανών στρατιωτών στις στοές του θαμμένου μέχρι προσφάτως άγνωστου γερμανικού καταφυγίου της Ραφήνας, θα θορυβήθηκαν από την παρουσία μας στους κλειστούς και ήσυχους για πολλά χρόνια υπόγειους διαδρόμους του, τόσο που αν είχαν τη δυνατότητα, οπωσδήποτε θα πυροβολούσαν με θυμό τις σκιές μας, ζωντανεύοντας και ξυπνώντας μέσα από τις φιγούρες που αναπαύονται χαραγμένες από τότε στους γκριζόμαυρους σκονισμένους και μπαρουτοκαπνισμένους τοίχους…

Περιγραφή του καταφυγίου
Οι χώροι του καταφυγίου αποτελούνται από μικρούς θαλάμους που κατανέμονται στο εσωτερικό και κατά μήκος περιμετρικής ορθογωνίου σχήματος διαδρομής υπογείων στοών, τυπικών διαστάσεων καταφυγίων της εποχής (βλέπε σχετικές αναρτήσεις στην ετικέτα «ΚΑΤΑΦΥΓΙΑ»). Διαθέτει (όπως όλα τα καταφύγια) δύο εισόδους μετά κλιμακωτών στοών, των οποίων η διατομή είναι σε όλο το μήκος καλυμμένη σχεδόν μέχρι την οροφή από μπάζα: την είσοδο από την οποία μπήκαμε, και σχεδόν αντιδιαμετρικά, μία δεύτερη που είναι εντελώς κλειστή. Είναι κατασκευασμένο εξ’ ολοκλήρου από οπλισμένο σκυρόδεμα που βρίσκεται σε καλή κατάσταση, ενώ σε μερικά σημεία οι επιφάνειες είναι καπνισμένες. Διαθέτει μια υδατοδεξαμενή, υδραυλικά κανάλια απορροής στο δάπεδο των στοών, αλλά δεν διακρίνονται ίχνη ηλεκτρολογικών εγκαταστάσεων, ούτε υπάρχουν τουαλέτες. Βρίσκεται στο ίδιο περίπου βάθος και στην ίδια κατάσταση με το έτερο γερμανικό καταφύγιο στην ίδια περιοχή, αλλά η διάταξη των χώρων του είναι διαφορετική, και δεν διαθέτει φρέαρ εξαερισμού, ενώ είναι μικρότερο από το πρώτο. Χαρακτηριστικό είναι ότι στα ανοίγματα υπάρχουν οξειδωμένοι μεντεσέδες θυρών, αλλά οι πόρτες ασφαλείας λείπουν. Μερικά ενδιαφέροντα (στατικά αλλά και κινητά) ευρήματα βρέθηκαν στα τοιχώματα και στο δάπεδο αντίστοιχα των σηράγγων του. Ας περιηγηθούμε λοιπόν στο εσωτερικό του, που από μόνο του μας αποκάλυψε τα μυστικά του!

Είσοδος, ξεκινάει η κάθοδος!

Η κλιμακωτή σήραγγα είναι όμως μπαζωμένη

Η πρόσβαση θα μπορούσε να γίνει έρποντας πάνω από τα μπάζα;

Επιχειρώντας το, δικαιώθηκα! 

Από μια μικρή οπή, μετακινώντας μερικά τεμμάχια, βρέθηκα μέσα στις στοές

Ο μικρός θάλαμος απέναντι από το άνοιγμα της εισόδου

Στα δεξιά υπάρχει μια υδατοδεξαμενή

Μεταλλικά σκαλοπάτια προς το εσωτερικό της δεξαμενής

Ο διάδρομος που ανοίγεται σε ορθή γωνία αριστερά

Οδηγεί προς την ανηφορική στοά της δεύτερης και κλειστής εισόδου

Επάνω στα μπάζα υπάρχουν μερικά ενδιαφέροντα ευρήματα άλλης εποχής

Παλιές κονσέρβες. Διακρίνεται μαρμελάδα βερίκοκο ΠΑΥΛΙΔΟΥ

Κονσέρβα βούτυρο, ως βοήθεια από τις Ηνωμένες Πολιτείες

Αποτελεί προϊόν δωρεάς και έτσι «απαγορεύεται η πώλησις»!

Κονσέρβα ψαριού

Άλλη μία της ίδιας μάρκας

Εδώ ανηφορίζουμε προς την κλειστή είσοδο

Τα σκαλοπάτια είναι μπαζωμένα

[Α-δι]-έξοδος

Κάθοδος προς τα πίσω, ενώ τα μπάζα κατρακυλούν

Συνεχίζουμε από το ίδιο σημείο στην- παράλληλη της αρχικής- στοά

Στα αριστερά μας υπάρχουν πόρτες προς μικρούς θαλάμους

Το εσωτερικό του πρώτου εκ των θαλάμων

Σκουριασμένο βαρέλι, που δεν έχει μετακινηθεί για χρόνια!

Συνεχίζουμε κατά μήκος του διαδρόμου. Και άλλες πόρτες…

Παλιό μεταλλικό θερμός στο δάπεδο της στοάς

Εδώ υπάρχουν δύο ακόμη θάλαμοι

(προς το τέλος και αυτής της στοάς)

Οξειδωμένος μεντεσές πόρτας

Έχουμε στρίψει αριστερά και διανύουμε την τρίτη περιμετρική στοά

Και συναντάμε εδώ την αρχική στοά στην άλλη της άκρη από την είσοδό μας

Λεπτομέρεια των καναλιών απορροής των υδάτων στο δάπεδο, τα οποία ήταν καλυμμένα από πλάκες και όχι από μεταλλικές σχάρες (που θα σκούριαζαν)

Στρίβουμε ξανά αριστερά και βρισκόμαστε στην αρχική στοά, που στο σημείο αυτό σχηματίζει δύο συνεχείς θαλάμους, καθώς διαθέτει διπλάσιο πλάτος

Στον δεύτερο θάλαμο, όπου έχουν εισχωρήσει τα μπάζα της καθόδου

Πίσω από αυτό ακριβώς το σημείο ξεκίνησε η περιήγησή μας

Μεταλλικά στηρίγματα στους τοίχους

…ένα παλιό μελανοδοχείο (;)

Άποψη του ίδιου σημείο προς τα πίσω (φωτό Α. Γλαράκης)

Και ο προηγούμενος θάλαμος επίσης προς την αντίθετη κατεύθυνση

Η οπή προς την έξοδο…

Ανεβαίνοντας…

Α. Γλαράκης, Ι. Γάλλου, Γ. Μπουρμπούλη

Παναγιώτης Δευτεραίος (φωτό Γ. Μπουρμπούλη)

Βγαίνοντας μέσα από τα μπάζα

Τέλος, τα σκαλοπάτια που  καταλήγουν στην επιφάνεια

Τα ιστορικά χαράγματα στους τοίχους
Δεν είναι πολύ συχνό φαινόμενο να συναντάμε ιστορικά χαράγματα σχεδιασμένα στους τοίχους των καταφυγίων του Β΄ Παγκοσμίου, που να προέρχονται από εκείνη την εποχή. Σε αυτό το καταφύγιο όμως έγινε η έκπληξη! Σε κάποια γωνιά του υπάρχουν χαραγμένα σκίτσα από Γερμανούς στρατιώτες που απεικονίζουν μεταξύ άλλων: τα σύμβολα των SS και του αγκυλωτού σταυρού, έναν οργισμένο Γερμανό που φοράει κράνος με τον αγκυλωτό σταυρό, και οπλοφορεί βάλλοντας (προφανώς) κατά ελληνικού στόχου, άρμα που εξαπολύει πυρά προς λόφο που φέρει την ελληνική σημαία, φλόγες, κ.ά. που δεν διακρίνοντας καθαρά. 

Αν παρατηρήσουμε από κοντά τον Γερμανό στρατιώτη, θα διαπιστώσουμε την οργισμένη του έκφραση, αλλά και τον αγκυλωτό σταυρό που φέρει στο κράνος

Σε ένα άλλο σημείο των τοίχων

Φλόγες (;) που καίνε (;) τη γερμανική σημαία ή κάτι άλλο;

Και ένα χρονολογικό ντοκουμέντο

Κλείνοντας, να παραθέσουμε ένα σκάλισμα -ντοκουμέντο- που εντοπίστηκε σε εξωτερικό τοιχίο όχι του καταφυγίου, αλλά μιας άλλης παραπλήσιας μικρής υπόγειας κατασκευής. Είναι η χρονολογία 1943, και ενδεχομένως να τεκμηριώνει το πότε ακριβώς κατασκευάστηκε. Προφανώς όμως αφορά στο συγκεκριμένο κτίσμα, και όχι απαραίτητα σε κάποιο από τα δύο καταφύγια, αν και το διάστημα παραμονής των Γερμανών στην περιοχή ήταν βραχύ, ξεκινώντας από το 1941 (Μάιος), μέχρι το 1944 (Οκτώβριος) που έφυγαν ανατινάζοντας τις εγκαταστάσεις τους. Οπότε η σημασία του είναι ούτως ή άλλως μεγάλη, αν λογαριαστεί και μόνο ως μια χρονική αποτύπωση της εποχής, χωρίς να έχει και ιδιαίτερη σημασία το αν αποτελεί ή όχι έτος κατασκευής κάποιου από τα έργα της τοποθεσίας.