Ελληνική ΑΟΖ: Μυστικά, αλήθειες και παρασκήνιο

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΚΑΦΙΔΑ

ΑΟΖ: Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη. Από τα διάφορα ακρωνύμια που έχουν απασχολήσει κατά καιρούς την ελληνική κοινή γνώμη εκείνο της ΑΟΖ είναι ίσως το πιο πολλά υποσχόμενο, αν και ανεκπλήρωτο. Συζητιέται έντονα τα τελευταία περίπου δέκα χρόνια, συχνά μάλιστα επισκιάζοντας το θέμα της υφαλοκρηπίδας...

Ως υφαλοκρηπίδα ορίζονται ο βυθός και το υπέδαφός του σε απόσταση έως 200 ναυτικά μίλια από τις ακτές. Ως ΑΟΖ, από την άλλη, ορίζεται η θαλάσσια έκταση που περιλαμβάνει τα υπερκείμενα ύδατα, επίσης σε απόσταση έως 200 ναυτικά μίλια από τις ακτές. Με την προϋπόθεση, βέβαια, ότι δεν υπάρχει κανένα άλλο κράτος απέναντι να εγείρει αξιώσεις. Η Ελλάδα, γεωγραφικά μιλώντας, δεν έχει περιθώριο επέκτασης στα 200 μίλια σε καμία από τις θαλάσσιες περιοχές που την περιβάλλουν. Ελλείψει σχετικής συμφωνίας, το εξωτερικό όριο της ελληνικής υφαλοκρηπίδας είναι (σύμφωνα με τον νόμο Μανιάτη του 2011) η μέση γραμμή, που απέχει ίση απόσταση από τις ηπειρωτικές και νησιωτικές ακτές των αντικείμενων κρατών.

Για να μπορεί να εκμεταλλευθεί μια χώρα το υπέδαφος των θαλάσσιων βυθών της (τα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου), της αρκεί η υφαλοκρηπίδα, και υφαλοκρηπίδα έχουν όλα τα παράκτια κράτη (χωρίς ωστόσο να είναι πάντοτε διασαφηνισμένη η έκτασή της). Για να μπορεί να εκμεταλλευθεί, ωστόσο, κατά αποκλειστικότητα τις θαλάσσιες ζώνες πάνω από τον βυθό της (την αλιεία τους, την ενέργειά τους, το φυσικό περιβάλλον τους), χρειάζεται Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη.

«Από πλευράς οριοθετήσεως, υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ είναι το ίδιο και το αυτό» δηλώνει στο «Εθνος» ο κ. Αγγελος Συρίγος, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. «Θέλουμε την ΑΟΖ αλλά για άλλους λόγους από εκείνους που νομίζει ο κόσμος, όχι για το πετρέλαιο και το αέριο» συνεχίζει ο κ. Συρίγος. «Χρειαζόμαστε ΑΟΖ για πολιτικούς λόγους. Για να δείξουμε την ενότητα του ηπειρωτικού με τον νησιωτικό χώρο. Για την αλιεία. Διότι η σύγχρονη τάση με τα αιολικά πάρκα είναι να εγκαθίστανται αυτά στη θάλασσα. Για να ελέγχουμε τη μόλυνση των υδάτων. Αυτήν τη στιγμή ο πραγματικός πλούτος του Αιγαίου είναι ο τουρισμός του».

Την ΑΟΖ, ωστόσο, χρειάζεται να την κηρύξεις για να την αποκτήσεις. Η Ελλάδα δεν έχει οριοθετήσει ΑΟΖ με κανένα από τα κράτη που την περιβάλλουν. Υφαλοκρηπίδα, από την άλλη, έχει οριοθετήσει μόνο με την Ιταλία από το 1977.

Το θέμα της ελληνικής ΑΟΖ επανέρχεται πλέον στο προσκήνιο μετά τις επαφές που είχαν ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας στην Κύπρο (με τους ηγέτες της Κύπρου και της Αιγύπτου) και ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς με τον Αλβανό ομόλογό του στην Κρήτη. Υπάρχει περίπτωση η

Ελλάδα να κινηθεί μονομερώς, καταθέτοντας συντεταγμένες με εξωτερικά

όρια υφαλοκρηπίδας - ΑΟΖ; Η απάντηση είναι, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, «ευθέως όχι». Πληροφορίες κάνουν λόγο ωστόσο για επικείμενη «άτυπη» οριοθέτηση με την Κύπρο.

ΤΟΥΡΚΙΑ - ΚΥΠΡΟΣ - ΚΑΣΤΕΛΟΡΙΖΟ

Ελλάδα και Τουρκία ερίζουν για την υφαλοκρηπίδα από το 1973. Οι διερευνητικές επαφές που ξεκίνησαν για το συγκεκριμένο θέμα το 2002 αναμένεται να ξαναπάρουν μπρος. Για την ιστορία, η τελευταία φορά που η Ελλάδα έφτασε ένα βήμα πριν να καταθέσει μονομερώς συντεταγμένες για τα εξωτερικά όρια της υφαλοκρηπίδας της ήταν το 2013.

Η Αγκυρα υποστηρίζει ότι της ανήκει ο βυθός του μισού Αιγαίου, λαμβάνοντας ως βάσεις μέτρησης τις ακτές της ηπειρωτικής Ελλάδας από τη μία και τις ακτές της Μικράς Ασίας από την άλλη. Με άλλα λόγια, επιλέγει να αγνοεί την ύπαρξη εκατοντάδων κατοικημένων ελληνικών νησιών, με το αιτιολογικό ότι αυτά δεν έχουν υφαλοκρηπίδα. Παλαιότερα οι Τούρκοι υποστήριζαν ότι ο βυθός των ελληνικών νησιών αποτελεί «φυσική προέκταση» της Ανατολίας. Στην πορεία άλλαξαν τροπάρι, σημειώνοντας ότι το Αιγαίο είναι ημίκλειστη θάλασσα στην οποία επικρατούν ειδικές συνθήκες. Σε κάθε περίπτωση η αξίωση από την πλευρά της Τουρκίας είναι η ίδια: θέλει δικό της το μισό Αιγαίο.

Η Τουρκία θέλει επίσης να έχει θαλάσσια σύνορα με την Αίγυπτο. Για να αποκτήσουν, ωστόσο, οι Τούρκοι σύνορα με την Αίγυπτο, θα πρέπει η, Ελλάδα να μην έχει σύνορα με την Κύπρο. Θα πρέπει, δηλαδή, το ελληνικό νησιωτικό σύμπλεγμα του Καστελόριζου να μην έχει υφαλοκρηπίδα, όπως ισχυρίζεται η Αγκυρα. Η θέση του Καστελόριζου, μακριά από την ηπειρωτική Ελλάδα αλλά πολύ κοντά στην τουρκική ακτογραμμή, δημιουργεί προβληματισμό ως προς την επήρεια που θα μπορούσε αυτό να εξασφαλίσει στην περίπτωση θαλάσσιων οριοθετήσεων, είτε μιλάμε για μια συμβιβαστική συμφωνία είτε για μια προσφυγή στη Χάγη.

ΛΙΒΥΗ

Αθήνα και Τρίπολη ξεκίνησαν επαφές το 2007 για το θέμα των οριοθετήσεων, με τους Λίβυους ωστόσο να εγείρουν ενστάσεις και αξιώσεις που δεν μπορούσαν να γίνουν αποδεκτές από την ελληνική πλευρά. Η Λιβύη ήθελε, συγκεκριμένα, η οριοθέτηση να γίνει χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι θέσεις (και η επήρεια) των νήσων Γαύδου και Γαυδοπούλας. Ηθελε, επίσης, ο Κόλπος της Σύρτης να θεωρηθεί εσωτερικά ύδατα, μετακινώντας έτσι τη δική της βάση μέτρησης πιο πέρα.

ΑΙΓΥΠΤΟΣ

Αθήνα και Κάιρο βρίσκονται σε συνομιλίες για το θέμα της ΑΟΖ από το 2006, με την επιδιωκόμενη πρόοδο ωστόσο να συναντάει εμπόδια... από την πλευρά της Τουρκίας. Η Τουρκία παρεμβαίνει, καθώς έχει σημαντικά ερείσματα και πολλούς υποστηρικτές στο αιγυπτιακό υπουργείο Εξωτερικών (παρά τις διώξεις σε βάρος των φιλότουρκων αδελφών μουσουλμάνων). Πέρα από το όποιο παρασκήνιο, είναι σαφές ωστόσο ότι οι Αιγύπτιοι δεν θέλουν να εμπλακούν σε μια ελληνοτουρκική διένεξη. Είναι μεν διατεθειμένοι να συμφωνήσουν σε μια οριοθέτηση με την Ελλάδα νοτίως και ανατολικά της Κρήτης (έως και το ύψος της Ρόδου), αλλά θέλουν να αφήσουν εκτός την περιοχή ανάμεσα σε Κρήτη και Καστελόριζο, όπου η Τουρκία εγείρει τις δικές της αξιώσεις. Η ελληνική πλευρά θα ήθελε το θέμα να κλείσει το 2018.

ΑΛΒΑΝΙΑ

Ελλάδα και Αλβανία υπέγραψαν στα Τίρανα το 2009 συμφωνία οριοθέτησης των μεταξύ τους θαλάσσιων ζωνών. Η εν λόγω συμφωνία, ωστόσο, δεν έχει κυρωθεί ούτε από εμάς ούτε από τους Αλβανούς, με ευθύνη της αλβανικής πλευράς. Η αλβανική κυβέρνηση είχε κάνει πίσω μετά την υπογραφή, χαρακτηρίζοντας άκυρη τη συμφωνία. Λέγεται μάλιστα ότι το πισωγύρισμα είχε γίνει ύστερα από έξωθεν παρεμβάσεις της Τουρκίας αλλά και της Ιταλίας. Πίσω στο παρόν θα ήταν χρήσιμο εάν Αθήνα και Τίρανα κατάφερναν να κλείσουν τις μεταξύ τους εκκρεμότητες πριν από την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων ΕΕ - Αλβανίας (μάλλον την άνοιξη του 2018).

ΙΤΑΛΙΑ

Η Ιταλία είναι η μόνη χώρα με την οποία έχουμε οριοθετημένη υφαλοκρηπίδα ήδη από το 1977. Το 2015 είχαμε φτάσει πολύ κοντά στο να συμφωνήσουμε και στην οριοθέτηση ΑΟΖ, πράγμα το οποίο ωστόσο δεν έγινε. Εάν κάποιοι αντιδρούν εμφατικά στην οριοθέτηση ΑΟΖ (τα δικαιώματα που απορρέουν από την οποία σχετίζονται άμεσα και με την αλιεία) αυτοί είναι οι ψαράδες της Νότιας Ιταλίας. Υπάρχει, μάλιστα, φημολογία ότι αντιδρά και η μαφία, η οποία κατηγορείται ότι θάβει παρανόμως απόβλητα στις θάλασσες στα ανοιχτά της Ιταλίας.

ΠΗΓΗ: ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ