Η οικονομία της ΠΓΔΜ – μία ακτινογραφία

του Κώστα Μελά –
Η οικονομική κατάσταση της γειτονικής χώρας, σε μια πρώτη ανάγνωση, μπορεί να δοθεί από την παρουσίαση των βασικών δεικτών όπως αυτοί παρουσιάζονται στο Πίνακα 2. Πρόκειται για μια μικρή οικονομία, της οποίας το ΑΕΠ ανέρχεται σε περίπου 10 δισ. ευρώ ενώ το κατά κεφαλήν εισόδημα ανέρχεται σε 4.755 ευρώ ετησίως.

Η σύνθεση του ΑΕΠ ανά τομέα είναι η ακόλουθη: Αγροτικός τομέας 10% , Μεταποίηση30%, Υπηρεσίες 60%. Στον προσδιορισμό του ΑΕΠ η ποσοστιαία συμμετοχή των επιμέρους συνιστωσών για το 2017 , σύμφωνα με τα στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της ΠΓΔΜ είναι η ακόλουθη (Πίνακας 1):
Ιδιωτική κατανάλωση 65,6
Δημόσια κατανάλωση 15,6
ΑΣΠΚ 13,6
Αποθέματα 20,2
Εξαγωγές 54
Εισαγωγές 69


Εκ του συνολικού πληθυσμού της χώρας, 2.073.272 κατοίκων, οι οικονομικά ενεργοί είναι οι 950.000. Αν δούμε τον πληθυσμό αυτό ανα απασχόληση το 53,8% απασχολείται στις υπηρεσίες, το 29,6% στην μεταποίηση και το 16,6% στον αγροτικό τομέα. Πάντως το ποσοστό ανεργίας της χώρας είναι πολύ υψηλό, που σύμφωνα με τα στοιχεία του 2017 αγγίζει το 23%.

Η ΠΓΔΜ παράγει αγροτικά προϊόντα, καπνό, σταφύλια, λαχανικά, φρούτα, γάλα και αυγά. Τα κύρια βιομηχανικά προϊόντα της είναι τα τρόφιμα, τα ποτά, τα υφάσματα, τα χημικά, το σίδερο, το ατσάλι, το τσιμέντο και η ενέργεια.

Το ελάχιστα ελλειμματικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της χώρας (2017: 1,9% του ΑΕΠ) οφείλεται στο έλλειμμα του ισοζυγίου αγαθών και υπηρεσιών. Σε απόλυτους αριθμούς το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών ανέρχεται σε 261 εκ δολάρια (2017). Οι εξαγωγές ανέρχονται σε 4,276 δισ. δολάρια (2017).Πίνακας 2.

Το συνολικό (δημόσιο και ιδιωτικό) εξωτερικό χρέος της χώρας ανήλθε το 2017 στο 71,8% του ΑΕΠ, ενώ το δημόσιο χρέος ανήλθε αντίστοιχα στο 47,1% του ΑΕΠ. Το δημοσιονομικό της έλλειμμα βρίσκεται στο 3% του ΑΕΠ (2017). Παρουσιάζει υψηλές ακαθάριστες επενδύσεις 33,2% του ΑΕΠ, οι οποίες χρηματοδοτούνται σχεδόν συνολικά από την εγχώρια αποταμίευση, 31,3% του ΑΕΠ.

Το 2017, ο ελάχιστος μισθός ήταν 239,7 ευρώ το μήνα ή 2.876 ευρώ το χρόνο (12 μήνες). Αντιστοίχως ο μέσος ακαθάριστος μηνιαίος μισθός ανέρχεται στις αρχές του 2018 σε 34.079 δηνάρια, ή περίπου σε 554 ευρώ.
Τέταρτος εμπορικός εταίρος η Ελλάδα

Τα προϊόντα της γειτονικής χώρας εξάγονται σε Γερμανία 49%, Κόσοβο 13,5%, Σερβία 7,7%, Βουλγαρία 4,5% (2016). Οι εισαγωγές της ανέρχονται σε 5,805 δισ. δολάρια (2017). Οι κύριες χώρες από τις οποίες εισάγει είναι: Γερμανία 12,2%, Ηνωμένο Βασίλειο 10,7%, Σερβία 7,9%, Ελλάδα 7,3%, Κίνα 6,2%, Ιταλία 5,6%, Τουρκία 5,1% και Βουλγαρία 4,6% (2016).

Από τα ποσοστά φαίνεται ότι η Ελλάδα το 2016 ήταν ο 4ος σημαντικότερος εμπορικός εταίρος της ΠΓΔΜ μετά από τη Γερμανία, τη Βρετανία και τη Σερβία, με μερίδιο 5,73% επί του συνόλου των εμπορικών συναλλαγών της. Να σημειωθεί ότι το μερίδιο της Ελλάδας μειώθηκε το 2016 (6,1% ήταν το 2015). Η αξία του διμερούς όγκου εμπορίου ανήλθε σε 597,4 εκατ. ευρώ. Τα κυριότερα προϊόντα που εξάγει η Ελλάδα στην ΠΓΔΜ είναι πετρελαιοειδή, σίδηρος, χάλυβας και προϊόντα αυτών, κλωστοϋφαντουργικά, πλαστικές ύλες, φρούτα-λαχανικά και παρασκευάσματα αυτών, καθώς και μηχανήματα.

Αντίστροφα, οι ελληνικές εισαγωγές από την ΠΓΔΜ αφορούν, κυρίως, σε σίδηρο και χάλυβα, ενδύματα και καπνά. Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως, σύμφωνα με το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, η διαμετακόμιση της ΠΓΔΜ εξαρτάται σχεδόν εξ ολοκλήρου από τη Θεσσαλονίκη. Αναφέρουμε τις μεγάλες επιχειρήσεις της ΠΓΔΜ που χρησιμοποιούν το λιμάνι της Θεσσαλονίκης: βιομηχανία νικελίου FENI (ανήκει στην πολυεθνική Cunico με έδρα το Άμστερνταμ), η χαλυβουργία Μakstil (ανήκει στον όμιλο της Duferco) και η μεταλλουργία IGM.

Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, το εμπόριο μεταξύ Ελλάδας και ΠΓΔΜ για το 2016 ανήλθε σε 797 εκατ. ευρώ, παρουσιάζοντας μείωση κατά 6,9% σε σχέση με το 2015. Οι εξαγωγές της Ελλάδας στην ΠΓΔΜ το 2016 ανήλθαν σε 566 εκατ. ευρώ έναντι 586 εκατ. ευρώ το 2015, παρουσιάζοντας μείωση κατά 3% σε ετήσια βάση. Αντίστοιχα οι εισαγωγές της Ελλάδας από την ΠΓΔΜ το 2016 ανήλθαν σε 221 εκατ. ευρώ έναντι 229 εκατ. ευρώ το 2015, παρουσιάζοντας μείωση κατά 4%.

Παρόλα αυτά, στο πρώτο δεκάμηνο του 2017 καταγράφηκε βελτίωση με αύξηση των ελληνικών εξαγωγών κατά 13% (στα 522 εκατ. ευρώ) σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα που προηγουμένου έτους. Οι εισαγωγές από την ΠΓΔΜ διατηρήθηκαν αμετάβλητες στο ποσό των 187 εκατ. ευρώ για το εξεταζόμενο διάστημα.

Τα συναλλαγματικά της αποθέματα και ο χρυσός ανέρχονται σε 2,794 δισ. δολάρια (2017). Η ισοτιμία του εγχωρίου νομίσματος («μακεδονικό» δηνάριο) από το 2000 έχει «αγκιστρωθεί» με το ευρώ και κυμαίνεται γύρω από την κεντρική ισοτιμία των 61 δηναρίων προς ένα ευρώ. Στα τέλη του Ιανουαρίου 2018 βρίσκεται στα 61,5 δηνάρια προς ένα ευρώ. Οι σωρευτικές Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (απόθεμα) ανέρχονται σε 7,15 δισ δολάρια (31.12.2017).
Εκατοντάδες ελληνικές επιχειρήσεις

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της ΠΓΔΜ, το ύψος του επενδυμένου ελληνικού κεφαλαίου την περίοδο 1997-2015 ανέρχεται σε 477,3 εκατ. ευρώ, ή 10,8% επί του συνόλου. Σήμερα, στην ΠΓΔΜ δραστηριοποιούνται περίπου 200 επιχειρήσεις ελληνικών συμφερόντων, εκτιμάται όμως ότι υπάρχουν πολλές περισσότερες. Σημαντική είναι επίσης η παρουσία μεγάλων ελληνικών κατασκευαστικών επιχειρήσεων, οι οποίες έχουν αναλάβει έργα υποδομών με διεθνείς διαγωνισμούς.

Η Ελλάδα κατατάσσεται στην 3η θέση, μεταξύ των χωρών προέλευσης Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΑΞΕ) στην ΠΓΔΜ, σε επίπεδο συσσωρευμένων επενδύσεων από το 1997, με κατεύθυνση κυρίως τους κλάδους των τραπεζών, των πετρελαιοειδών, της μεταποίησης (ιδιαίτερα της κλωστοϋφαντουργίας), της εξόρυξης και των λατομείων, του εμπορίου τροφίμων/ποτών και της αγροτικής παραγωγής.

Στο εννεάμηνο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2017 οι άμεσες ξένες επενδύσεις, γενικότερα κινήθηκαν έντονα πτωτικά, μόλις 45,65 εκατ. ευρώ, έναντι 219,66 εκατ. ευρώ το 9μηνο του 2016. Στο εξεταζόμενο διάστημα η Ελλάδα επένδυσε στη ΠΓΔΜ 3,33 εκατ. ευρώ, ποσό που την κατέταξε στην 7η θέση στις Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (πρώτη ήταν η Αυστρία με 23,63 εκ).

Μεγάλοι ελληνικοί όμιλοι είναι παρόντες στην ΠΓΔΜ, όπως τα ΕΛΠΕ μέσω της ΟΚΤΑ, ο Τιτάνας μέσω της Cementarnica, η ΕΤΕ μέσω της Stopanska Banka, στο λιανεμπόριο η Veropoulos, η ΣΙΔΕΝΟΡ με τη Dojran Steel, η Παυλίδης Μάρμαρα με τη Mermeren Kombinat, ο όμιλος Σαράντη στον κλάδο καλλυντικών, αλλά και ο ΑΚΤΩΡ. 

Πριν περάσει ο ΟΤΕ στη γερμανική D.T. είχε και αυτός σημαντική παρουσία στη γειτονική χώρα.