Τα άγνωστα βασανιστήρια του Οθωμανού πασά στη Θεσσαλονίκη και οι δημόσιες εκτελέσεις για παραδειγματισμό

Στην αρχική φωτογραφία βλέπουμε το Καπάνι, η αγορά Βλάλη, όπως ήταν περίπου στα χρόνια της ελληνικής επανάστασης του 1821. Η φωτογραφία είναι των αρχών του 20ού αιώνα. ...

Στο κέντρο του «Ουν καπάν» της Αλευραγοράς δηλαδή, οι Τούρκοι κρέμασαν το 1821 τους προκρίτους της ελληνικής κοινότητας Θεσσαλονίκης: Χρήστο Μενεξέ, Χριστόδουλο Μπαλάνο, Αναστάσιο Κυδωνιάτη, το νεομάρτυρα Αργυρό από την Επανομή και άλλους πατριώτες που συμμετείχαν στον αγώνα κατά του οθωμανικού ζυγού.

Ο αφηνιασμένος όχλος όρμησε στη συνέχεια στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, στο χώρο που βρίσκεται σήμερα ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, όπου είχε καταφύγει μεγάλος αριθμός γυναικόπαιδων και γερόντων και κατέσφαξαν 2000 περίπου άτομα.

Συνολικά την περίοδο των βιαιοπραγιών και της τρομοκρατίας, κατά τους πρώτους μήνες της επανάστασης, στη Θεσσαλονίκη έχασαν τη ζωή τους πάνω από 3.000 Έλληνες.

Τον πρώτο χρόνο της Επανάστασης σφαγιάστηκαν πάνω από 3.000 Έλληνες και κυρίως γυναικόπαιδα

Τον πρώτο χρόνο του εθνικού ξεσηκωμού, το 1821, πάνω από 3.000 Ελληνες, ιδίως γυναικόπαιδα και γέροντες σφαγιάστηκαν στη Θεσσαλονίκη. Οι πτυχές του εθνικού δράματος στην πόλη ξεχάστηκαν και παραμένουν σχεδόν άγνωστες.

Με την έκρηξη της επανάστασης στη Χαλκιδική την άνοιξη του 1821, η Θεσσαλονίκη μεταβάλλεται σε απέραντο σφαγείο υπόπτων και αμάχων. Η κινητοποίηση και ο πατριωτικός ενθουσιασμός συνείχε την πόλη πολύ πριν από την έναρξη της επανάστασης.

Η Θεσσαλονίκη ως στρατιωτική και πολιτική έδρα της οθωμανικής διοίκησης στη Μακεδονία, αλλά και ως μεγάλο αστικό κέντρο των επαναστατημένων Ελλήνων, πλήρωσε με χιλιάδες νεκρούς την επανάσταση του 1821 στη Χαλκιδική και γενικότερα στην Κεντρική Μακεδονία. Η επανάσταση στη Χαλκιδική το Μάιο του 1821 είχε τον τραγικό αντίκτυπό της στην πόλη της Θεσσαλονίκης.

Ο ανδριάντας του Εμμανουήλ Παπά…

Στα δραματικά γεγονότα της διετίας 1821-22, μετά την αποτυχημένη επανάσταση της Χαλκιδικής με τον Εμμανουήλ Παπά, τον Στάμο Χάψα και άλλους οπλαρχηγούς πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος, με εκτελέσεις και απαγχονισμούς δημογερόντων και άγριες σφαγές του άμαχου πληθυσμού.

Ο Τούρκος στρατιωτικός διοικητής της πόλης, ο Σερίφ Σιντίκ Γιουσούφ πασάς, προκειμένου να αναστείλει οποιεσδήποτε επαναστατικές κινήσεις, έκανε αθρόες συλλήψεις υπόπτων και πάνω από 400 Έλληνες, μεταξύ των οποίων πολλά μέλη της ελληνικής κοινότητας και έμποροι, κλείστηκαν στα υπόγεια του τουρκικού διοικητηρίου.

Σφαγές και αγχόνες

Όταν όμως η επανάσταση στην περιοχή του Πολυγύρου χάθηκε από τον έλεγχο των Τούρκων, ο Γιουσούφ προέβη σε φοβερές εκτελέσεις. Εκτέλεσε δημόσια τους μισούς από τους 400 ομήρους και επέτρεψε στο φανατισμένο τουρκικό όχλο να προβεί σε βιαιοπραγίες κατά του άμαχου ελληνικού πληθυσμού της πόλης, πολλοί από τις οποίους είχαν καταφύγει στις εκκλησιές της πόλης για να σωθούν.

Τα φανατισμένα στίφη κατέστρεψαν και λεηλάτησαν ό,τι έβρισκαν μπροστά τους ιδίως τα πλούσια ελληνικά καταστήματα, βίασαν και έσφαξαν εκατοντάδες γυναικόπαιδα. Σφαγιάστηκαν και απαγχονίστηκαν αρκετοί δημογέροντες, μεγαλέμποροι και άλλα σημαντικά πρόσωπα της ελληνικής κοινότητας στην πλατεία Αλευραγοράς (Ουν Καπάν), γνωστή σήμερα ως Καπάνι και αγορά Βλάλη, αλλά και στην περιοχή της Ροτόντας και την πύλη του Βαρδαριού. Ανάμεσα στους εκτελεσθέντες ήταν ο Χριστόφορος Μπαλάνος, ο Γεώργιος Πάικος, ο Χρήστος Μενεξές, ο Στέργιος Πολύδωρος, ο Αναστάσιος Κυδωνιάτης, ο Αθανάσιος Σκανδαλίδης, ο Κωνσταντίνος Τάττης, ο Αναστάσιος Γούναρης, ο Δημήτριος Παππάς, ο Γεώργιος Βλάλλης κ.α.

Στο Καπάνι εκτελέστηκε και ο επίσκοπος Κίτρους Μελέτιος, που ήταν τοποτηρητής της Μητρόπολης, ενώ ο μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Ιωσήφ, που βρισκόταν στην Κωνσταντινούπολη εκείνη την περίοδο, βρήκε τραγικό θάνατο μαζί με άλλους κληρικούς του επαναστατημένου γένους.

«Τα πτώματα σε αποσύνθεση…οι κάτοικοι της περιοχής έφυγαν από τα σπίτια τους εξαιτίας της μυρωδιάς»

Ένα από τα τραγικά γεγονότα της ελληνικής επανάστασης στη Θεσσαλονίκη, που παραμένει άγνωστο στη συλλογική μνήμη της πόλης, είναι αυτό που συνέβη στην νεόχτιστη (1818) εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, στην Εγνατία. Να πώς περιγράφει ο ιστορικός Απόστολος Βακαλόπουλος το δραματικό συμβάν:

«Τραγικότερα ήταν εκείνα που συνέβησαν μέσα στην εκκλησία του Αγίου Αθανασίου. Εκεί, όπως και σε άλλες εκκλησίες, είχαν φυλακίσει οι Τούρκοι πολλούς Έλληνες. Οι περισσότεροι τους ήταν γριές, γέροι και παιδιά. Εκεί μέσα τους άφησαν χωρίς τροφή και νερό. Και όταν ύστερα από 40 μέρες άνοιξαν τις πόρτες, βρέθηκαν μπρος σ’ ένα φοβερό θέαμα: Καμιά εκατοστή πτώματα αποσυνθεμένα και καταφαγωμένα από τα ποντίκια ήταν ξαπλωμένα πάνω στις πλάκες. Τέτοια ήταν η δυσοσμία σε όλη τη συνοικία, ώστε οι κάτοικοι της περιοχής αναγκάστηκαν να απομακρυνθούν για μερικές μέρες από τα σπίτια τους…»….

Η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, στην οδό Εγνατία, όπου πέθαναν από ασιτία και δίψα δεκάδες γυναικόπαιδα και γέροντες που είχαν φυλακιστεί εκεί κατά την Επανάσταση του 1821 από τους Τούρκους….

Από την προσωπική ιστοσελίδα του συγγραφέα – δημοσιογράφου Χρίστου Ζαφείρη thessmemory.gr

[mixanitouxronou.gr]