Τα παρανοϊκά σχέδια των επιστημόνων για τη σωτηρία μας από την κλιματική αλλαγή

...η ανθρώπινη υπερηφάνεια και η τρέλα θα υπάρχουν πάντα. οι επιστήμονες μπορούν να ονειρεύονται να ελέγχουν το ανεξέλεγκτο, αλλά χρειάζονται έναν παράγοντα καταναγκασμού για να εφαρμόσουν τα επικίνδυνα σχέδια τους. το εργαλείο του εξαναγκασμού μπορεί να είναι μόνο το κράτος...


του Barry Brownstein
Απόδοση: Μιχάλης Γκουντής
Εισαγωγή

Ο Gernot Wagner του Χάρβαρντ θέλει να σώσει τον κόσμο από την υπερθέρμανση του πλανήτη. Η μέθοδος του; Αναπτύσσοντας ένα νέο τύπο αεροσκάφους που θα πετάει πάνω από 4.000 αποστολές το χρόνο απελευθερώνοντας σωματίδια στη στρατόσφαιρα.

Ο Wagner και ο συνάδελφός του Wake Smith αποκαλούν το προτεινόμενο αεροπλάνο «SAI Lofter (SAIL)». Ανώνυμα άτομα στην Airbus, Atlas Air, Boeing, Bombardier, GE Engines, Gulfstream, Lockheed Martin, NASA, Near Space Corporation, Northrup Grumman, Rolls Royce, Scaled Composites, The Spaceship Company και η Virgin Orbit» παρείχαν σχετικές πληροφορίες.


Οι εκτιμήσεις για το σχεδιασμό και τη λειτουργία του SAIL φαίνονται πολύ περίπλοκες. Οι Wagner και Smith παραδέχονται ότι «Δεν υφίσταται σχεδιασμός αεροσκαφών – ακόμη και με εκτεταμένες τροποποιήσεις – που να μπορούν να εκπληρώσουν εύλογα την αποστολή τους». Ο Wagner και άλλοι πιστεύουν ότι οι επιστήμονες μπορούν να υπολογίσουν πόσα σωματίδια θα χρειαστούν για να ψύξουν τη Γη σε επιθυμητή θερμοκρασία.

Ο Wagner και ο Smith δεν είναι μόνοι στα γεω-μηχανικά όνειρά τους. Ήδη από το 2006, ο Paul J. Crutzen, βραβευμένος με το Νόμπελ στη χημεία, κάλεσε για «στρατοσφαιρική γεωμηχανική έρευνα». Οι καθηγητές του Χάρβαρντ David Keith και Frank Keutsch ελπίζουν να πειραματιστούν με μπαλόνια ψεκάζοντας «ένα λεπτό νέφος ουσιών, όπως διοξείδιο του θείου, οξείδιο του αργιλίου και ανθρακικό ασβέστιο στη στρατόσφαιρα». Οι Wagner, Keith και Keutsch είναι όλοι μέλη του ερευνητικού προγράμματος ηλιακής γεωμηχανικής στο Harvard.
Η δημοφιλία αυτού του σχεδίου

Η γεωμηχανική προσελκύει παγκόσμιο ενδιαφέρον. Το περασμένο φθινόπωρο, η Διακυβερνητική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή εξέδωσε μια έκθεσησύμφωνα με την οποία η γεωμηχανική μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως έκτακτο «προσωρινό διορθωτικό μέτρο». Ο ψεκασμός αερολυμάτων στη στρατόσφαιρα θα «μιμείται αυτό που κάνουν τα μεγάλα ηφαίστεια».

Το 1815, το όρος Tambora στην Ινδονησία εξερράγη, ρίχνοντας «εκατομμύρια τόνους σκόνης, τέφρας και διοξειδίου του θείου στην ατμόσφαιρα, αλλάζοντας προσωρινά το παγκόσμιο κλίμα και μειώνοντας τις παγκόσμιες θερμοκρασίες κατά 3 βαθμούς». Καθώς τα σωματίδια μετακινούνταν γύρω από την παγκόσμια ατμόσφαιρα», το 1816 κατέστη έτος χωρίς καλοκαίρι για εκατομμύρια ανθρώπους σε μέρη της Βόρειας Αμερικής και της Ευρώπης και οδήγησε σε αποτυχημένες καλλιέργειες και σε συνθήκες οριακού λιμού.


Αναμφίβολα, ο Wagner και άλλοι θα σας πουν ότι προσεκτικοί υπολογισμοί θα περιορίσουν την παγκόσμια ψύξη στο σωστό βαθμό. Οι σκεπτικιστές θα μπορούσαν να καταλήξουν σε κάτι διαφορετικό: επιστήμονες τυφλωμένοι από αστείρευτη αλαζονεία, συνεργάζονται με παρεοκράτες καπιταλιστές για να απειλήσουν την ανθρωπότητα.
Κώδωνας κινδύνου

Βεβαίως, ορισμένοι επιστήμονες προειδοποιούν ότι η γεωμηχανική θα μπορούσε να καταστρέψει τη στιβάδα του όζοντος. Χωρίς τη στιβάδα του όζοντος, η φωτοσύνθεση θα είναι δύσκολη, η τροφική αλυσίδα θα καταστραφεί και η ζωή στη Γη θα εκλείψει. Στην περίπτωση αυτή, οι ακούσιες συνέπειες θα άγγιζαν επίπεδα αποκαλύψεως του Ιωάννου.

Στο βιβλίο του The Fatal Conceit, ο F.A. Hayek παρατήρησε:

«Το περίεργο καθήκον των οικονομικών είναι να δείξουν στους ανθρώπους πόσο λίγα πραγματικά γνωρίζουν για αυτά που φαντάζονται ότι μπορούν να σχεδιάσουν».

Είναι η δήλωση του Hayek εξίσου εφαρμόσιμη σε επιστήμονες που φαντάζονται ότι μπορούν να τροποποιήσουν με ασφάλεια τη βιόσφαιρα;

Ανεξάρτητα από τις πεποιθήσεις σας για την υπερθέρμανση του πλανήτη, η «αρχή της προφύλαξης» του Nassim Taleb θα απέκλειε σχέδια που στοχεύουν να μεταβάλουν τη βιόσφαιρα. Ο Taleb γράφει:

«Η αρχή της προφύλαξης (precautionary principle, PP) αναφέρει ότι εάν μια δράση ή μια πολιτική ενέχει κίνδυνο να προκαλέσει σοβαρή βλάβη στη δημόσια σφαίρα (που επηρεάζει τη γενική υγεία ή το περιβάλλον σε παγκόσμιο επίπεδο), η δράση δεν πρέπει να πραγματοποιείται ελλείψει επιστημονικής, σχεδόν απόλυτης, σιγουριάς για την ασφάλειά της».


Μαθαίνοντας ότι δεν ξέρουμε σχεδόν τίποτα

Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, έξω από το Tucson, στην Arizona, οι επιστήμονες έχτισαν ένα κλειστό οικοσύστημα (όλα τα τρόφιμα και το νερό έπρεπε να λαμβάνονται από το εσωτερικό του θόλου) για να αναπαράγουν τη βιόσφαιρα της Γης. Οκτώ άνθρωποι κατοικούσαν στη βιόσφαιρα για σύντομο χρονικό διάστημα. Σύντομα, οι διοργανωτές του έργου έπρεπε να ανοίξουν τις σφραγισμένες πόρτες του Biosphere 2: «Τα επίπεδα οξυγόνου έπεσαν τόσο χαμηλά κατά το πρώτο έτος που έπρεπε να βάλουν περισσότερο από φόβο για την ασφάλεια των κατοίκων της Βιόσφαιρας».

Ο John Adams, αναπληρωτής διευθυντής της Βιόσφαιρας 2, αναφέρει σαφώς την κατάσταση:«το πιο σημαντικό μάθημα, ήταν πόσο ελάχιστα καταλαβαίνουμε πραγματικά τα συστήματα της Γης». Υποψιάζομαι ότι ο Wagner δεν θα καλέσει τον Adams σύντομα να συνεργαστούν.
Το τρελό πείραμα Atlantropa

Αν νομίζετε ότι το σχέδιο του Wagner να ψύξει την ατμόσφαιρα μιμούμενος τις επιπτώσεις των ηφαιστείων είναι παλαβό, σκεφτείτε το έργο Atlantropa – «το πιο τρελό, πιο μεγαλομανιακό σχέδιο του 20ου αιώνα, για το οποίο δεν έχετε ακούσει ποτέ τίποτα».

Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Γερμανός μηχανικός Herman Sörgel είχε σχέδιο για την πρόληψη της μαζικής λιμοκτονίας στην Ευρώπη. Ο Sörgel αποκάλεσε το σχέδιό του σχέδιο Atlantropa. Η καρδιά στην τρέλα του Atlantropa ήταν να εμποδίσει τον Ατλαντικό Ωκεανό να εισέλθει στη Μεσόγειο φράσσοντας τα στενά του Γιβραλτάρ. Χωρίς σημαντική πηγή ροής του νερού, η Μεσόγειος θα στράγγιζε. Ο Sörgel φανταζόταν ότι τα φράγματα θα παράξουν σχεδόν απεριόριστη ενέργεια για την καλλιέργεια της γης. Η παγκόσμια ειρήνη θα επικρατούσε, όταν η Ευρώπη και η Αφρική συνδέονταν ως μια γιγαντιαία ήπειρος – η ήπειρος Atlantropa. Το παρανοϊκό σχέδιο του Sörgel είχε την ενθουσιώδη υποστήριξη πολλών ειδικών μηχανικών και του γερμανικού κοινού.

Ωστόσο, τα προβλήματα με το τρελό σχέδιο του Sörgel ήταν ατελείωτα. Απαιτούταν τεράστια ποσότητα σκυροδέματος για την κατασκευή ενός φράγματος στο στενό του Γιβραλτάρ. Αν το φράγμα αποτύγχανε, εκατομμύρια άνθρωποι θα πέθαιναν από πλημμύρες. Όσο για την καλλιεργούμενη γη, το αλάτι που θα αφηνόταν κάτω στο βυθό της θάλασσας θα εμπόδιζε την καλλιέργεια και θα μετέτρεπε τη γη σε έρημο.

Το παλαβό σχέδιο του Herman Sörgel δεν είναι τόσο διαφορετικό από αυτό του Gernot Wagner – και οι δύο φαντάζονται ότι γνωρίζουν πώς λειτουργεί η βιόσφαιρα μας. Στην περίπτωση του Sörgel, τα φράγματα θα άλλαζαν το ρεύμα του Κόλπου με καταστροφική παγκόσμια ψύξη ως αποτέλεσμα.

Χωρίς κρατική υποστήριξη, ο Sörgel δεν είχε καμία εξουσία να επιβάλει το τρελό όνειρό του στους άλλους. Η ανθρωπότητα απέτρεψε την καταστροφή, όταν οι Ναζί απέρριψαν τη «ουτοπία» του Sörgel. Σε μια άλλη περίπτωση, οι Σοβιετικοί δεν ήταν τόσο τυχεροί.
Πώς οι σοβιετικοί κατέστρεψαν τη θάλασσα Αράλη

Εξετάστε τη θάλασσα Aral. Η Θάλασσα Aral – κάποτε το τέταρτο μεγαλύτερο σώμα νερού στον πλανήτη – είναι τώρα μια τεράστια ερημιά που έχει συρρικνωθεί σε λιγότερο από 25 τοις εκατό του πρώην μεγέθους της.

Η Θάλασσα Aral στο Ουζμπεκιστάν (πρώην τμήμα της Σοβιετικής Ένωσης) είναι ένα τραγικό μνημείο της περιβαλλοντικής σφαγής που συμβαίνει συχνά υπό τον σοσιαλισμό. Πώς θα μπορούσε να συμβεί αυτό; Ήταν μια αλλαγή στον καιρό; Όχι, η καταστροφή της θάλασσας Aral ήταν η συνέπεια της σοβιετικής απόφασης για εκτροπή των υδάτων που εισρέουν στη θάλασσα Aral για την άρδευση της γης για βαμβακοκαλλιέργεια.

Στο βιβλίο τους World Politics: International Politics on the World Stage, οι John Rourke και Mark Boyer γράφουν για τη Θάλασσα Aral:

«Στη συνέχεια, ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1960, οι σοβιετικές γεωργικές απαιτήσεις και ο κακός σχεδιασμός άρχισαν να αποστραγγίζουν νερό από τη θάλασσα και από τα δύο μεγάλα ποτάμια που την τροφοδοτούσαν (το Amu Darya από το βορρά και το Syr Darya από το νότο) ταχύτερα από ό,τι το νερό αναπληρωνόταν. Η θάλασσα άρχισε να συρρικνώνεται γρήγορα. Κατ ‘αυτόν τον τρόπο, το επίπεδο της αλατότητάς της αυξήθηκε και το 1977 τα αλιεύματα από τη σημαντική αλιευτική δραστηριότητα μειώθηκαν κατά περισσότερο από 75%. Ακόμα, η στάθμη του νερού συνέχισε να μειώνεται, καθώς η θάλασσα προσέφερε άρδευση για βαμβακερά χωράφια και για άλλη γεωργική παραγωγή. Ο ίδιος σοβιετικός σχεδιασμός που έφερε στον κόσμο την καταστροφή του πυρηνικού σταθμού του Τσερνομπίλ στην Ουκρανία, στάθηκε παράλυτος, καθώς η θάλασσα Aral άρχισε να εξαφανίζεται από τα μάτια του κόσμου.
Τώρα, στην πραγματικότητα, η γεωγραφική ονομασία Aral Sea είναι μια μυθοπλασία, επειδή έχει συρρικνωθεί σε μέγεθος και βάθος τόσο πολύ, ώστε μια γέφυρα χωρίζει τη λεγόμενη Μεγάλη Θάλασσα στα βόρεια από τη Μικρή Θάλασσα προς Νότο. Ενώ ήταν μια ενιαία θάλασσα, έχει χάσει το 75 τοις εκατό του νερού της και το 50 τοις εκατό της επιφάνειας της κατά τα τελευταία 40 χρόνια. Αυτό είναι σχεδόν ισοδύναμο με την αποστράγγιση της λίμνης Erie και της λίμνης Οντάριο. Η ουζμπεκική πόλη Munak ήταν κάποτε το κύριο λιμάνι της θάλασσας Aral, με τους ψαράδες να αλιεύουν τα άφθονα αλιεύματα της θάλασσας. Τώρα υπάρχουν λίγα ψάρια, αλλά ακόμα και αν υπήρχαν πολλά, δεν θα βοηθούσε τους ανθρώπους του Munak. Η πόλη είναι τώρα στη μέση μιας ερήμου. Η ακτογραμμή της Μικρής Θάλασσας βρίσκεται 50 μίλια μακριά».

Ας τα βάλουμε όλα μαζί. Η ανθρώπινη υπερηφάνεια και η τρέλα θα υπάρχουν πάντα. Οι επιστήμονες μπορούν να ονειρεύονται να ελέγχουν το ανεξέλεγκτο, αλλά χρειάζονται έναν παράγοντα καταναγκασμού για να εφαρμόσουν τα επικίνδυνα σχέδια τους. Το εργαλείο του εξαναγκασμού μπορεί να είναι μόνο το κράτος.

***
Ο Barry Brownstein είναι ομότιμος καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Βαλτιμόρης. Είναι συγγραφέας του βιβλίου The Inner-Work of Leadership.
Δημοσιευμένο αρχικά στο FEE