Βελίκα Τράικου, μία ηρωίδα δασκάλα του Μακεδονικού Αγώνα…

 

(προσέξτε την επιγραφή του σχολείου!)

ΕΛΑΧΙΣΤΟΣ ΦΟΡΟΣ ΤΙΜΗΣ ΣΤΗΝ ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΗΣ

Καυτές ἱστορικές μνῆμες κουβαλᾶ τοῦτος ὁ μήνας. Ζωντανεύει μπροστά μας καί τούς νικηφόρους βαλκανικούς πολέμους τοῦ 1912-13. Πολλές πόλεις τῆς Μακεδονίας γιορτάζουν τοῦτες τίς μέρες τά ...

ἐλευθέριά τους ἀπό τή μακρόχρονη τουρκική σκλαβιά καί παιανίζουν τή νίκη τους κατά τῶν βουλγάρων κομιτατζήδων. ᾿Αλλά, μέχρι νά φουντώσει καί νά θεριέψει ὁ Μακεδονικός ᾿Αγώνας, πόσοι καί πόσες δέν ἐργάστηκαν ἀνύσταχτα πολλές δεκαετίες πρίν, δέν ριψοκινδύνευσαν καί δέν ἔγιναν ὁλοκαυτώματα, σπέρνοντας ἀπό τό δικό του μετερίζι ὁ καθένας τό σπόρο τῆς λευτεριᾶς!
Νεαρή δασκάλα Μακεδονομάχος εἶναι ἡ Βελίκα Τράικου ἀπό τό Γραδεμπόρι, σημερινό Πεντάλοφο Θεσσαλονίκης. Δέν εἶναι τυχαία ἐκπαιδευτικός. ῎Εχει ἀποφοιτήσει ἀπό τό ξακουστό ἐκπαιδευτήριο, τό ᾿Ανώτερο Παρθεναγωγεῖο Θεσσαλονίκης. Σ᾿ ἐκεῖνο τό πνευματικό φυτώριο πυροδοτήθηκε ἡ καρδιά της κι ἄναψαν οἱ μεγάλοι πόθοι νά ὑπηρετήσει τή χειμαζόμενη μακεδονική γῆ, ὅπου καί νά τή στείλουν. Καί νά την, ἕτοιμη δασκαλίτσα, διορίζεται, στά 1900, σ᾿ ἕνα χωριό κυκλωμένο ἀπό κομιτατζῆδες, στήν Καρατζόβα, στά βόρεια τῆς ῎Εδεσσας. ῎Εχει ὑπεράνθρωπο ἔργο νά ἐπιτελέσει. Πόσο στενοχωριέται πού βλέπει τά μικρά ῾Ελληνόπουλα, τά μαθητούδια της, νά μή γνωρίζουν τήν ἑλληνική γλώσσα, τήν ἱστορία τῶν προγόνων τους! Συνειδητοποιεῖ γιά ἄλλη μιά φορά πώς ἡ ἀγαπημένη της Μακεδονία ψυχορραγεῖ, πώς ἡ βουλγαρική ἐξαρχία ἔχει βάλει στόχο νά τήν ἀποκόψει ἀπό τίς θαλερές της ρίζες, τόν ῾Ελληνισμό καί τήν ᾿Ορθοδοξία. ῾Η Βελίκα ἀνασκουμπώνεται. Τό σκοτάδι τῆς ἀμάθειας πρέπει νά διαλυθεῖ. Στίς παιδικές ὑπάρξεις μέ τά σπινθηροβόλα ματάκια ἐμφυσᾶ τά ἰδανικά τῆς φυλῆς μας.
Σέ ἀπόσταση ἀναπνοῆς ἀπό τή φωλιά τῶν κομιτατζήδων ἡ ἀτρόμητη δασκάλα ἐπιτελεῖ ἄλλου εἴδους μάχες, ἀφυπνίζοντας πνευματικά τά Μακεδονόπουλα. Χαρακτηριστικά εἶναι τά λόγια πού εἶχε ξεστομίσει σ᾿ ἐκεῖνο τό συνέδριο τῶν Μακεδονομάχων, πού ἔγινε στή Μητρόπολη Θεσσαλονίκης τόν Αὔγουστο τοῦ 1901·
«῾Οπλίστε τούς χωρικούς!.. Κι ὅταν ἐμεῖς προετοιμάσουμε τό ἔδαφος, ἀπό παντοῦ θ᾿ ἀνάψει ὁ ἀγώνας!…».
᾿Αλλ᾿ ὁ ἡρωισμός μιᾶς τέτοιας ψυχωμένης δασκάλας παίρνει καταπληκτικές διαστάσεις, πού μᾶς ἀφήνει ἔκθαμβους.
Εἶναι φθινόπωρο τοῦ 1901. ῾Ο διπλωμάτης στό ἑλληνικό Προξενεῖο τοῦ Μοναστηρίου, ὁ ῎Ιων Δραγούμης, ἔχει κάνει ἔκκληση στό «Κέντρο» τῆς Θεσσαλονίκης νά τοῦ στείλουν ἕνα ταλαντοῦχο πρόσωπο γιά μιά πολύ σοβαρή, ἐχέμυθη καί ἐπικίνδυνη ἀποστολή. Θά ἀποτελοῦσε τό σύνδεσμο τοῦ ἑλληνικοῦ κομιτάτου ἀνάμεσα στό Μοναστήρι – Καστοριά – Θεσσαλονίκη. ᾿Αναρωτιέται ποιόν ἄραγε θά τοῦ στείλουν. Μένει βουβός, σάν ἀντικρύζει μπροστά του τή δεκαοκτάχρονη Βελίκα ἕτοιμη ν᾿ ἀναλάβει καθήκοντα. Κι ὅμως, ἡ γυναικεία καρδιά της κρύβει σπάνιους θησαυρούς.
Ποιά εἶναι ἐκείνη ἡ ἀξιολύπητη μές στά κουρέλια, δίχως παπούτσια, πού μιλᾶ τούρκικα κι ἀφήνει τό Μοναστήρι, διασχίζει δυσκολοδιάβατα μέρη, βουνά, ρεματιές, φαράγγια, λαγκάδια μέ προορισμό τήν ῎Εδεσσα ἤ τήν Καστοριά, τά Γιαννιτσά ἤ τή Θεσσαλονίκη; Κανείς δέν τῆς δίνει σημασία. ῞Ολοι τήν ἀποστρέφονται καί τήν οἰκτείρουν. Μέ μιά τρελή Τουρκάλα θά ἀσχοληθοῦν;
῾Ο φακός τῆς ἱστορίας φωτογραφίζει καί μία ἄλλη.
Εἶναι μιά φτωχή Βουλγάρα, πού ρίχνεται καθημερινά στόν ἀγώνα τῆς βιοπάλης. Τριγυρνάει στή φύση καί συνεχῶς σκυμμένη μαζεύει ραδίκια. ῎Επειτα πάει στά παζάρια τῶν Τούρκων ἤ τῶν Βουλγάρων νά πουλήσει τίς λιγοστές της πραμάτειες, χόρτα ἤ γάλα, γιά νά βγάλει «τόν ἐπιούσιον».
Στ᾿ ἀλήθεια, τί παράξενο! Εἶναι πολλές φορές πού ὁ φακός συλλαμβάνει τήν τρελή Τουρκάλα ἤ τή βουλγάρα ραδικοῦ ἤ γαλατοῦ ἔξω ἀπό Προξενεῖα, Μητροπόλεις, Διοικητήρια, ᾿Αστυνομίες, στρατόπεδα. Τί γυρεύει ἐκεῖ; Κι ὅμως, ποιός θά τό ὑποπτευόταν; ῾Η τραγική αὐτή φιγούρα γίνεται ὁ σύνδεσμος ἀνάμεσα στόν ῎Ιωνα Δραγούμη, στόν Δεσπότη Καστοριᾶς Γερμανό Καραβαγγέλη καί στόν Πρόξενο τῆς Θεσσαλονίκης. Τί κι ἄν οἱ περαστικοί κουνοῦν τό κεφάλι τους καί τήν ἐλεεινολογοῦν; ῾Η Βελίκα ἔχει πλήρη συναίσθηση τῶν πράξεών της. ῾Υπηρετεῖ τό χειμαζόμενο ἔθνος της. Χαλάλι γιά τήν πατρίδα της νά κάνει τρομερές ὑπερβάσεις, νά χάσει καί τήν ὑπόληψή της.
Παριστάνοντας τήν Τουρκάλα ἤ τή Βουλγάρα, μέσα στίς πυκνές πλεξοῦδες της ἤ κάτω ἀπό τόν ξεφτισμένο ποδόγυρό της κρύβει καλοβαλμένα πολύτιμα ἔγγραφα τοῦ ᾿Αγώνα. Σκιαγμένη συνεχῶς μήπως τ᾿ ἁρπάξει ὁ ἐχθρός, τά μεταφέρει στούς κατά τόπους ὑπευθύνους τοῦ ἑλληνικοῦ κομιτάτου. Τούς ἐνημερώνει γιά ὅ,τι ἅρπαξε τό αὐτί της ἀπό τούς Βουλγάρους καί τούς Τούρκους, ἀφοῦ γνωρίζει καλά καί τίς δύο γλῶσσες. Κι ὅταν καταφθάνει στή μακεδονική γῆ ὁ σταυραετός τοῦ ᾿Αγώνα, ὁ Παῦλος Μελᾶς, κι οἱ μάχες πιότερο ἀνάβουν, ἡ λεπτεπίλεπτη δασκάλα συνεχίζει, παρ᾿ ὅλους τούς κινδύνους, νά «μεταμορφώνεται» καί νά ἀποτελεῖ «τό μάτι καί τό αὐτί τοῦ ᾿Αγώνα».
Ξαφνικά, στίς 28 Αὐγούστου τοῦ 1904, τό ἐθνικό ἔργο τῆς ἡρωίδας ἀνακόπτεται. ῞Ενας βούλγαρος κομιτατζής τήν ἀνταμώνει στά Γιαννιτσά καί μπήγει τό μαχαίρι του στό στῆθος της. Τή βασανίζει ἄγρια. Θέλει ν᾿ ἁρπάξει τά μυστικά της. Μά ἡ τρελή Τουρκάλα τά παίρνει μαζί της στήν αἰωνιότητα. Θρηνεῖ γοερά στήν κηδεία της ἡ Θεσσαλονίκη τό ἄξιο βλαστάρι της καί καταγράφει τό ὄνομά της στό πάνθεο τῶν ἡρώων.
Στή μνήμη σου, μαρτυρική ἡρωίδα δασκάλα, καταθέτουμε εὐγνωμοσύνης στεφάνι καί ὑποκλινόμαστε μπρός στό μεγαλεῖο σου. ῾Υπερέβης τά ὅρια τῆς γυναικείας ἀντοχῆς. Παραμέρισες ἀξιοπρέπειες καί κοσμιότητες. Προτίμησες νά ξευτελιστεῖ ἡ ἴδια σου ἡ προσωπικότητα γιά χάρη μιᾶς ἐλεύθερης ἑλληνικῆς Μακεδονίας.
῾Ελληνίς – Περιοδικό «Απολύτρωσις»

http://aktines.blogspot.gr/2010/10/blog-post_2349.htmlη 



φωτογραφία αυτή αποδίδεται στην ηρωική δασκάλα Βελίκα Τράικου και προέρχεται από: ΕΔΩ!

Βελίκα Τράϊκου

Η Βελίκα Τράϊκου ὑπῆρξε μιά δασκάλα, νεομάρτυς τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνος. Γεννημένη στό Γραδεμπόριο τό 1883, πεντάρφανη ἀπό μικρή μά προικισμένη μέ ἀδάμαστη θέληση, μέ τή βοήθεια φιλανθρώπων κατόρθωσε νά φοιτήσει στό Ἀνώτερο Παρθεναγωγεῖο Θεσσαλονίκης καί τό 1900 διορίστηκε δασκάλα στήν Καρατζόβα, στή φωλιά τῶν Κομιτατζήδων, ὅπου ρίχτηκε στήν ἀποστολή της μέ ἐνθουσιασμό. Κι ὅταν τόν Αὔγουστο τοῦ 1901, καθώς ὁ Ἴων Δραγούμης κατευθύνονταν στό Μοναστήρι, πραγματοποιήθηκε στήν Μητρόπολη Θεσσαλονίκης μεγάλη σύσκεψη Ἑλλήνων πατριωτών, ἡ Βελίκα ἦταν παροῦσα κι ἔκανε τίς προτάσεις της:

Ὁπλίστε τούς χωρικούς!... Κι ὅταν ἐμεῖς προετοιμάσουμε τό ἔδαφος, ἀπό παντοῦ θ’ ἀνάψει ὁ ἀγώνας!...

Τό φθινόπωρο ὁ Δραγούμης ζήτησε ἀπό τό Κέντρο Θεσσαλονίκης νά τοῦ στείλουν ἕνα πρόσωπο ἄξιο νά ἐπωμιστεῖ τό βαρύ ἔργο τοῦ συνδέσμου Μοναστηρίου-Καστοριᾶς-Θεσσαλονίκης. Συνιστοῦσε νά εἶναι ἔμπιστο, γενναῖο, ἱκανό, νά ἀντέχει σέ κακουχίες καί πεζοπορία, νά διαθέτει ἐξαιρετική εὐφυία γιά ν’ ἀποφεύγει τίς παγίδες τῶν Βουλγάρων, νά διακατέχεται ἀπό βαθύ αἴσθημα εὐθύνης καί πρό παντός νά εἶναι ἀποφασισμένο νά δώσει καί τή ζωή του ἀκόμα γιά ὅ,τι πιστεύει κι ὑπηρετεῖ.

Φαντάζεται κανείς τήν κατάπληξη του, ὅταν εἶδε νά τοῦ στέλνουν, ἀντί κάποιου θεριεμένου παλληκαριοῦ, τή ροδομάγουλη δασκαλίτσα Βελίκα!... Κι ὅμως ἡ κοπέλα ἐκείνη στάθηκε ἄξια στό ὕψος τῆς σπουδαίας της ἀποστολῆς, γιατί γνωρίζοντας ἄπταιστα τήν τουρκική καί βουλγαρική γλώσσα καί προικισμένη μέ σπάνια ὑποκριτικά προσόντα, παριστάνοντας πότε τή μισότρελλη Τουρκάλα χωρική καί πότε τή Βουλγάρα ραδικοῦ ἤ γαλατοῦ, ἔγινε τό μάτι καί το αὐτί τοῦ ἀγώνα. Κανείς δέν μποροῦσε νά τήν ὑποψιστεῖ, καθώς μετέφερε ἔγγαφα ραμμένα στά ξεφτισμένα της ποδογύρια ἤ χαμένα στίς πανέμορφες πλεξίδες της.

Ἀεικίνητη κι ἀγωνιστική ἔμοιαζε γοργοπόδαρο ἐλάφι, πού ἐκμηδένιζε τήν ἀπόσταση Μοναστήρι-Θεσσαλονίκη. Κι ἦταν ν’ ἀπορεῖ κανείς, πῶς ἐκείνη ἡ σφιγηλή κοπέλα, πού ὁ κίνδυνος ἦταν ἡ ἀνάσα της, πῶς μποροῦσε καί μεταμορφώνονταν, ὅταν τό ἤθελε, σ’ ἕνα ἀξιολύπητο πλάσμα πέρα κι ἔξω ἀπό κάθε ὑποψία.

Στά 1903 ἡ βουλγαρική θηριωδία στή Μακεδονία εἶχε ξεπεράσει κάθε προηγούμενο. Ἡ γῆ βάφοταν μέ αἷμα ἀθώων. Ἄγρια ἐγκλήματα γίνονταν καθημερινά κι ὅμως ἡ Βελίκα ἀπτόητη γύριζε στίς ἐρημιές. Ὅλοι θαύμαζαν κι ὑπολόγιζαν τήν προσφορά της. Κι ὅταν ἀργότερα μέ τόν ἐρχομό τοῦ Παύλου Μελά ὁ ἀγώνας ἐντάθηκε, ἡ μικρή ἡρωίδα προσέφερε ἀνεκτίμητες ὑπηρεσίες σάν σύνδεσμος τῶν προξενείων.

Ὅμως σέ μιά τέτοια ἀποστολή στά Γιαννιτσά, δολοφονικό χέρι Βουλγάρων ἔσχισε τά νεανικά της στήθη, ὅταν παρά τά βασανιστήρια στά ὁποῖα τήν ὑπέβαλαν νά μαρτυρήσει τι γνώριζε, αὐτή ἐξακολουθοῦσε νά παριστάνει τήν τρελλή. Ἔτσι πῆρε στό θάνατο τά μυστικά της. Ἦταν καλοκαίρι, 28 Αὐγούστου τοῦ 1904. Στή Θεσσαλονίκη, ὅπου μεταφέρθηκε ἡ σωρός της, τῆς ἔγινε μεγαλοπρεπής κηδεία καί τή θρήνησε μιά ὁλόκληρη λαοθάλασσα.

Στιγμιότυπο ἀπό τήν κηδεία τῆς Βελίκας Τράϊκου. Διακρίνεται ὁ Κ. Μαζαράκης
καί ὁ Μητροπολίτης Ἀλέξανδρος. (Φώτο Μουσείου Μακεδονικοῦ Ἀγῶνος).

Πηγή: Ἀπό τό βιβλίο «Ἡ Μακεδόνισσα στό θρύλο καί στήν Ἱστορία», τῆς Ἀθηνᾶς Τζινίκου-Κακούλη.